Aby wyjść z leksykonu, użyj przycisku "wstecz" w swojej przeglądace

Alfabetyczny, na bieżąco uzupełniany, nierzadko ilustrowany
leksykon występujących na stronie kolejowych pojęć i wyrażeń żargonowych 

AKAPITW tym miejscu znajdziesz krótkie wyjaśnienia używanych przeze mnie określeń mających częstokroć źródło w kolejowym żargonie, a używanych przez pracowników kolei, kolejowych miłośników, fanów, frików, spotterów i MiKoli wszelkiej maści i rodzaju. Hasła będą okraszone ilustracjami, a sam leksykon uzupełniany w miarę pojawiania się nowych pojęć w moich tekstach i aktualizowany w miarę zmian stanów faktycznych. Jednak to nie tylko moje relacje będą źródłem dla wyjaśnianych tu haseł. Mam zamiar stworzyć tu coś w rodzaju ilustrowanej podręcznej mini kolejopedii.Oczywiście w miarę skromnej wiedzy i z czasem, a niekiedy ze sporym przymrużeniem oka. Nie powołuj się zatem drogi Czytelniku na mój leksykon w swojej pracy magisterskiej. Dla własnego dobra. ;-) Opisy haseł będą raczej krótkie i zwięzłe. Po informacje bardziej szczegółowe odsyłam do przepastnych czeluści internetu.

AKAPITLLLeksykon zawiera wyjaśnienia 105 pojęć
ostatnia aktualizacja 25.01.2018 r.

A
AKAPITAcatus – rodzina elektrycznych –> zespołów trakcyjnych produkowanych przez bydgoskie zakłady –> Pesa. W jej skład wchodzą następujące zespoły trakcyjne:
AKAPITAcatus – typ 15WE, wyprodukowany 1 egzemplarz, obecnie odstawiony jako sprawny, w oczekiwaniu na aktualizację homologacji, oznaczenie ED59;
AKAPITAcatus II – typ 32WE, 5 czteroczłonowych jednostek używanych obecnie przez Koleje Małopolskie i –> Przewozy Regionlne pod oznaczeniem EN77;
AKAPITAcatus  Plus – aktualnie 4 dwuczłonowe (typ 41WE, oznaczenie EN99) i 9 trzyczłonowych (typy 40WE i 40WEa, oznaczenie EN64) jednostek używanych przez Oddziały Świętokrzyski. Podkarpacki i Małopolski –> Przewozów Regionalnych.*

AKAPIT* – na skutek różnych zawirowań przydziały poszczególnych jednostek będących własnością lokalnych samorządów ulegają częstym zmianom. Dotyczy to głównie woj. małopolskiego, gdzie trwają nieustanne przepychanki pomiędzy Kolejami Małopolskimi i Polregio. Informacje o przydziałach mogą być zatem z czasem nieścisłe, niepełne lub nieaktualne. [aktualiz. 27.10.2017]

3-człon Acatus Plus, Koleje Małopolskie

3-człon Acatus Plus, PR woj. podkarpackie

4-człon Acatus II, Koleje Małopolskie

2-człon Acatus Plus, Koleje Małopolskie

A
AKAPITAnglik – żargonowe, czteroosiowa uniwersalna lokomotywa elektryczna serii AEI E wyprodukowana w 1962 roku dla Polskich Kolei Państwowych przez brytyjskie zakłady English Electric nosząca w PKP oznaczenie EU06. Łącznie do roku 1965 wyprodukowano i przekazano Polsce 20 sztuk tych lokomotyw. Aktualnie czynny pozostaje tylko jeden egzemplarz stanowiący    eksponat    Skansenu    Taboru    Kolejowego    w   Chabówce. Z pozostałych 6 sztuk pozostaje w długotrwałej rezerwie, a 13 zostało zezłomowanych. Lokomotywa ta jest protoplastą serii lokomotyw o oznaczeniu EU07 (–> siódemka) i pochodnych.

EU06 w starym malowaniu PKP

EU06 jako czynny eksponat skansenu w Chabówce

A (NOWE, 25.01.2018 r.)
AKAPITArriva RP – prywatny przewoźnik kolejowy świadczący usługi przewozu  osób  na  terenie  województw   kujawsko-pomorskiego,  a   także w niewielkim zakresie pomorskiego i mazowieckiego. Spółka należy obecnie do koncernu Deutsche Bahn. Przewoźnik działa na polskim rynku od 2007 roku, prowadząc przewozy głównie na niezelektryfikowanych liniach kolejowych. Obecnie nie posiada na stanie jednostek elektrycznych, a przewozy wykonuje spalinowymi–> zespołami trakcyjnymi i –> szynobusami. Bywa krytykowany za częste awarie taboru i odwoływanie z tego powodu pociągów. Jego pociągi są dobrze skomunikowane, ale mała liczba połączeń może zniechęcać pasażerów do korzystania z oferty.

szynobus SA106 dzierżawiony przez
Arriva RP od UM województwa kuj.-pom.

spalinowy zespół trakcyjny MR/MRD własność Arriva RP

A
AKAPITasynchron inaczej turbosiódemka – żargonowe, czteroosiowa uniwersalna lokomotywa elektryczna zmodernizowana w ZNTK Oleśnica na bazie lokomotywy EU07 (–> siódemka) dla potrzeb –> PKP IC, nosząca oznaczenie EU07A. Łącznie do tego typu  zmodernizowano  3  lokomotywy. M. in. zabudowano w nich asynchroniczne silniki, energochłonny rozruch oporowy zastąpiono falownikowym, pojawił się mikroprocesorowy system sterowania i diagnostyki, zastosowano także nowoczesny układ hamulcowy. Na czołach lokomotywy zamontowano diodowe wyświetlacze, przebudowano również kabiny mechanika i pomocnika.

EU07A-001 w barwach PKP IC

EU07A-003 w barwach PKP IC

A
AKAPITAtribo, żargonowo smerf – trzyczłonowy spalinowy –> zespół trakcyjny produkowany  przez  bydgoskie  zakłady  –> Pesa  (typ  219M). W Polsce w łącznej liczbie 19 sztuk eksploatowany  przez  –>  Przewozy Regionalne i SKM Trójmiasto pod oznaczeniem SA136. Używany także przez czterech włoskich przewoźników (w tym narodowego Trenitalia) z oznaczeniem ATR 220 w liczbie docelowo 81 sztuk. Żargonowa nazwa pochodzi od niebiesko-białej malatury jednostek należących do woj. zachodniopomorskiego.

ATR 220, Trenitalia (Ferrovie dello Stato)

SA136, PR woj. zachodnipomorskiego

B
AKAPITbehape inaczej bipa – żargonowe, (wagon o oznaczeniu PKP Bhp, dawniej Bipa) – seria osobowych czteroczłonowych (bywały też wagony zestawiane w zespoły dwu i trzyczłonowe) trwale zespolonych nietypowymi, trzyosiowymi –> wózkami Jakobsa piętrowych wagonów kolejowych, budowanych w zakładach VEB Waggonbau  Görlitz  w  latach  1959 – 1977. W  Polsce  eksploatowany  do  niedawna  w  pociągach  na  lokalnych   liniach o sporym ruchu pasażerskim. Obecnie w większości wycofany z eksploatacji, wykorzystywany sporadycznie w –> Przewozach Regionalnych. Można go spotkać m.in. na trasie pomiędzy Trójmiastem i Chojnicami oraz Helem, gdzie doczepiany jest do lokomotywy SU42 (–> stonka).

behap Przewozów Regionalnych

behap Przewozów Regionalnych

B
AKAPITbilet relacyjny – podstawowa oferta biletowa przewoźników kolejowych. Bilet (tzw. "tam") wydawany jest na konkretną relację pomiędzy stacjami A i B przez z góry założone stacje pośrednie. Uwaga, nie musi to być trasa najkrótsza. Cena biletu uzależniona jest od odległości taryfowej wynikającej z tabeli i rośnie proporcjonalnie coraz wolniej w miarę przyrostu długości trasy. W ramach biletu relacyjnego nie ma możliwości zmiany trasy (konieczne jest wówczas wystawienie nowego biletu) ani dwukrotnego przejazdu tego samego jej odcinka. Stacje początkowa musi byś różna od stacji końcowej. Patrz także –> ważność biletu.

B
AKAPITBilet weekendowy – oferta specjalna –> PKP IC. Bilet uprawnia do wielokrotnej liczby przejazdów od godz. 19:00 w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym bezpośrednio kolejno po sobie następujące dni wolne od pracy, do godz. 6:00 pierwszego dnia roboczego następującego po tych dniach, np. od godziny 19:00 w piątek do godziny 6:00 w poniedziałek. Z długimi weekendami bywa jednak różnie, bo chytre PKP IC potrafiło kilka skumulowanych dni wolnych rozdzielić na dwa "podweekendy". Bilet ten dostępny jest w kilku wersjach cenowych od 81 do 264 złotych* w zależności od rodzajów pociągów (TLK, IC, EIC, EIP), w których jest honorowany oraz klasy wagonu. Najtańszy umożliwia podróżowanie w 2 klasie pociągami TLK i IC. Po szczegóły odsyłam na stronę przewoźnika. Nie mam dla niego zbytniego szacunku za notoryczne spóźnialstwo i nierzadko fatalny stan taboru, więc nie będę jej linkował  :-p.

AKAPIT* – Ceny mają to do siebie, że ulegają zmianom, zazwyczaj w górę. Może się zatem zdażyć, że nie leksykon nie nadąży za cennikiem.

B
AKAPITBilet turystyczny – oferta specjalna –> Polregio (dawn. –> Przewozy Regionalne.) Bilet uprawnia do wielokrotnej liczby przejazdów od godz. 18:00 w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym bezpośrednio kolejno po sobie następujące dni wolne od pracy, do godz. 6:00 pierwszego dnia roboczego następującego po tych dniach, np. od godziny 18:00 w piątek do godziny 6:00 w poniedziałek. Bilet występuje w dwóch rodzajach:
AKAPIT1) mini Bilet turystyczny w cenie 39 zł uprawnia do przejazdów wyłącznie pociągami –> REGIO;
AKAPIT2) Bilet turystyczny w cenie 45 zł uprawnia do przejazdu pociągami –> REGIO oraz pociągami osobowymi Arriva RP, Kolei Dolnośląskich, Kolei Śląskich, Kolei Wielkopolskich, Kolei Małopolskich oraz Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej.
AKAPITPosiadacze biletu turystycznego i mini biletu turystycznego mogą podróżować na jego podstawie na wybranych odcinkach linii kolejowych poza granicami Polski. Szczegółowe wykazy odcinków, na których honorowane są Bilety turystyczne, znajdują się na stronie Polregio.
UWAGA!
Bilety turystyczne nie są honorowane w pociągach -> InterRegio, SKM Warszawa, Warszawskiej Kolei Dojazdowej, SKM Trójmiasto, Kolei Mazowieckich (z wyjątkiem wspólnie obsługiwanych odcinków), w pociągach Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej kategorii "Sprinter", w pociągach specjalnych Arriva RP, ani rzecz jasna w pociągach PKP IC.

B
AKAPITbonanza – żargonowe, wagon osobowy typu  120A  skonstruowany w 1972 roku w zakładach Pafawag Wrocław dla potrzeb obsługi niezelektryfikowanych linii o stosunkowo niewielkim ruchu pasażerskim, gdzie nie opłacało się kierować wagonów typu Bhp (–> behape). Cechą charakterystyczną były łamane podwójne drzwi umieszczone w 1/2 i 2/3 długości wagonu. Obecnie spotykany bardzo rzadko, najczęściej za lokomotywą spalinową lub jako doczepa do spalinowych –> zespołów trakcyjnych. Żargonową nazwę zawdzięcza rozmieszczeniu siedzeń w układzie –> czwórka, znanym z pociągów występujących w filmach o dzikim zachodzie.

bonanza  PR w malowaniu "oliwka"

bonanza  PR w malowaniu "oliwka"

B
AKAPITbohun – żargonowe, (wagon o oznaczeniu PKP Bmnopux, dawniej Bdhpumn) – seria osobowych piętrowych wagonów kolejowych, zbudowanych dla PKP w zakładach VEB Waggonbau Görlitz na przełomie lat 1988/89. Były następcami przestarzałych i wyeksploatowanych wagonów Bhp (–> behape). W odróżnieniu od nich każdy wagon zawieszony były na dwóch niezależnych dwuosiowych  wózkach   jezdnych,   co   umożliwiało   zestawianie  wagonów w   dowolnej   długości   składach. Wg stanu na grudzień 2017 zdolnych do jazdy pozostaje 13 (liczba ta sukcesywnie maleje) z istniejących 29 (pierwotnie 50) sztuk. Ich właścicielem są –> Przewozy Regionalne. Wagony  te  obecnie są wykorzystywane jedynie sporadycznie m.in. z uwagi na ograniczoną liczbę lokomotyw na stanie przewoźnika.

bohun w malowaniu PR

bohun w malowaniu PR

B

AKAPITbombowiec inaczej, bomba, Czech – żargonowe, dwuczłonowa, ośmioosiowa elektryczna lokomotywa towarowa wyprodukowana w latach 1975-78 przez zakłady Škoda w Pilznie (typ 77E) w liczbie 60 sztuk specjalnie dla PKP, gdzie występowała pod oznaczeniem ET40.
AKAPITKonstrukcja ET40 została oparta na bazie lokomotywy Škoda 44E używanej w PKP od początku lat 60 XX w. pod oznaczeniem EU05. ET40 była pierwszą dwuczłonową lokomotywą eksploatowaną na polskich torach. Używano ich do prowadzenia ciężkich składów towarowych, głównie na magistrali węglowej. W 1990 roku przeprowadzono przebudowę jednego zestawu mającą na celu przystosowanie go do prowadzenia pociągów pasażerskich z prędkością 160 km/h. Było to spowodowane brakami taboru zdolnego do prowadzenia tych pociągów na –> Centralnej Magistrali Kolejowej. Lokomotywie tej nadano oznaczenie EP40. Ponieważ  jednak  wykazywała   ona  złe   właściwości   trakcyjne,  a  dodatkowo  w  czasie  eksploatacji  doszło  do  spalenia  jednego  z  jej  członów,  zrezygnowano z przebudowy kolejnych lokomotyw, a jedyny egzemplarz przebudowano powtórnie na lokomotywę towarową.
AKAPITW 2009 roku cała seria lokomotyw została przekazana do rezerwy długoterminowej, a w roku 2011 podjęto decyzję o ich fizycznej likwidacji. Decyzję następnie cofnięto, ale do połowy 2014 r. zezłomowano 22 egzemplarze. Lokomotywa ET40-01 ma zostać zachowana jako eksponat muzealny. W 2016 roku firma Lokomotiv zakupiła od PKP Cargo 5 sztuk tych lokomotyw. W dniu 7 lutego 2017 r. pierwszy z tych egzemplarzy wykonał jazdy próbne w barwach Lotos Kolej. Żargonowa nazwa wzięla się z obłego kształtu lokomotywy.

jedyny egz. ET40 w barwach PKP Cargo (obecnie nieczynny i po zmianie właściciela)
zdjęcie pochodzi ze strony
https://pl.wikipedia.org/

lokomotywy ET40 odstawione na torach lokomotywowni w Tarnowskich Górach

lokomotywy ET40 odstawione na torach lokomotywowni w Tarnowskich Górach

jedyny czynny egzemplarz ET40 w barwach Lotos Kolej prowadzi skład na magistrali węglowej

B
AKAPITBydgostia,   żargonowo   Edyta   –   elektryczny,  czteroczłonowy –> zespół trakcyjny zaprojektowany i wyprodukowany w liczbie  14  sztuk  przez zakłady  –>  Pesa w Bydgoszczy (typ 19WE, oznaczenie PKP  ED74) w  latach  2007/08  na   zamówienie  PKP  Przewozy  Regionalne.  Składy  te w ramach PKP PR miały obsługiwać połączenia pośpieszne na trasie Warszawa - Łódź. W 2008 roku na skutek zmian strukturalnych w kolejowych spółkach wraz z obsługą pociągów pośpiesznych (nazwanych wówczas TLK – Tanie Linie Kolejowe) zostały przejęte przez –> PKP IC. Obecnie w czynnej służbie pozostaje 7 jednostek*. Pozostałe niszczeją odstawione w oczekiwaniu napraw lub sprzedaży. Składy wbrew pierwotnemu przeznaczeniu obsługują długodystansowe połączenia kategorii –> IC, co budzi sporą niechęć wśród pasażerów z powodu niskiego komfortu wnętrza (tzw. "ortopedyczne fotele") i braku wagonu barowego/restauracyjnego. Bydgostia jest nazwą handlową, Edyta pochodzi od liter oznaczenia składu – ED74.


AKAPIT* – AKTUALIZACJE:
AKAPITwg internetowych informacji i własnych obserwacji z lutego 2017 r. sprawne sa jedynie 3 zespoły. Pozostałe zasiliły bieżanowskie krzaki i oczekują przeszczepu części zestawów kołowych z zespołów nie mających dopuszczenia do ruchu.
AKAPITwg ostatnich deklaracji PKP IC z października 2017 r. wszystkie 14 zespołów ma zostać przywrócone do ruchu po wcześniejszej modernizacji. Mają być wyposażone m. in. w nowe fotele, gniazdka elektryczne oraz internet WiFi. To nie pierwsze obietnice dotyczące technicznych zmian w składach tego przewoźnika. Pożyjemy - zobaczymy.

ED74 w barwach PR od lat niszczejące na terenie lokomotywowni Kraków Bieżanów

ED74 w barwach PKP IC
B
AKAPITbyk - żargonowe, sześcioosiowa, elektryczna ciężka lokomotywa towarowa produkowana w latach 1969-89 przez zakłady Pafawag Wrocław (typ 201E). W PKP występowała pod oznaczeniem ET22. Łącznie wybudowano ponad 1200 sztuk,  z  czego  23  dla  odbiorcy marokańskiego. W 2012 r. część maszyn została reimportowana do Polski i po modernizacji służy pod oznaczeniem 201Eo u prywatnych przewoźników. Aktualnie pod oznaczeniem ET22 używana jest głównie przez PKP Cargo do prowadzenia składów towarowych. W latach 2008-12 lokomotywy dzierżawione były przez–> Przewozy Regionalne do prowadzenia pociągów –> InterRegio. Używana także m.in. przez CTL Logostics, Rail Polska i Orlen Kol Trans.

201Eo "Marokanka" w barwach Rail Polska

ET22 w barwach PKP Cargo

C
AKAPITCentralna Magistrala Kolejowa – linia kolejowa nr 4 ciągnąca się pomiędzy Zawierciem a Grodziskiem Mazowieckim jako część magistrali transeuropejskiej E65 łączącej Skandynawię  z  krajami bałkańskimi.  Linia  ma  224  km  długości  i  stanowi  najważniejsze  połączenie Warszawy z  Górnym  Śląskiem i Krakowem. Budowana była w latach 1971-77 z założeniem poruszania się po niej pociągów rozwijających prędkość 200 km/h z możliwością jej późniejszego podniesienia  do  250 km/h. W pierwszej fazie istnienia wykorzystywana była głównie do przewozów towarowych. Pierwsze ekspresowe pociągi pasażerskie łączące stolicę z Górnym Śląskiem i Krakowem wjechały na CMK w roku 1984 z prędkością 140 km/h, która  ograniczona była możliwościami taboru. W roku 1988 pojawiły się lokomotywy EP09 (–> dziewiątka) zdolne rozwinąć ze składami prędkość 160 km/h. Obecnie po CMK poruszają się niemal wyłącznie pociągi  PKP  IC, w tym elektryczne –> zespoły trakcyjne ED250 (–> Pendolino) prowadzące pociągi –> Ekspress InterCity Premium. Składy te na odcinkach o łącznej długości wahającej się w zależności od prac remontowych prowadzonych aktualnie na tej linii od kilkudziesięciu do ok. 100 km rozwijają prędkość 200 km/h.

C
AKAPITCzapajew inaczej czapaj, Rusek – żargonowe, dwuczłonowa, ośmioosiowa elektryczna lokomotywa towarowa wyprodukowana w latach 1978-82 przez zakłady NEWZ w Nowoczerkasku w ZSRR (typ 112E) w liczbie 50 sztuk specjalnie dla PKP, gdzie występuje pod oznaczeniem ET42. Lokomotywa ta już w fazie projektów była konstrukcją dwuczłonową, a nie połączonymi dwoma samodzielnymi lokomotywami. To uprościło konstrukcję, a dzięki możliwości silniejszego połączenia elektrycznego obydwu członów dało jej lepsze właściwości trakcyjne, m.in. umożliwiło jazdę z ograniczoną prędkością bez strat oporowych. Lokomotywa z racji prostoty budowy jest niezawodna oraz  łatwa w prowadzeniu. Po kilku latach odstawienia do długoterminowej rezerwy, począwszy od 2011 roku, lokomotywy są eksploatowane przez PKP Cargo i prowadzą ciężkie składy towarowe. Określenia żargonowe pochodzą od kraju producenta.

ET42 w barwach PKP Cargo

C
AKAPITczwórka – żargonowe, w odniesieniu do miejsc siedzących  w  pociągach:  dwie pary siedzeń  w  układzie  naprzeciw  siebie  (ułożenie grupowe). W starszym taborze najczęściej są to kanapy/ławki ze wspólnym dla dwóch kierunków oparciem. Układ obecnie spotykany w –> zespołach trakcyjnych EN57  i  EN71  oraz ED72  (–> kibel), które to zespoły miały niemal wyłącznie tego typu układ siedzeń oraz w wagonie typu 120A (–> bonanza). Spotykany także w nowych lub zmodernizowanych zespołach jako układ przynajmniej części pojedynczych foteli. W odróżnieniu od foteli w  –> lotniczym układzie.

w Impulsie PR woj. świętokrzyskiego

w kiblu

w Impulsie Kolei Mazowieckich

z dużym stolikiem we Flircie 3 PKP IC

D
AKAPITDart – elektryczny, ośmioczłonowy –> zespół trakcyjny zaprojektowany   i   wyprodukowany   w   liczbie   20   sztuk   przez    zakłady  –>  Pesa  w  Bydgoszczy  (typ  43WE)  w  latach  2015/16  na  zamówienie –> PKP IC, gdzie nosi oznaczenie ED161. Zamówienie zostało zrealizowane ze sporym opóźnieniem wynikającym ze zbyt wielkiej liczby różnych kontraktów, jakie zawarł producent. Wygląd finalnego produktu różnił się znacznie od pierwszego egzemplarza prezentowanego na targach Trako w Gdańsku. Istnieją opinie, iż powodem było przeszacowanie wagi pojazdu. Obsługuje pociągi kategorii –> IC. (od zmiany rozkładu w grudniu 2017 r. także nocne) Od pierwszych dni służby budzi skrajne opinie tak wśród pasażerów, jak  i kolejowych  specjalistów z racji jego częstych awarii. Mawia się o nim "seryjny prototyp". Zespół bez wątpienia ma wiele zalet, jednak według wielu jest konstrukcją niedopracowaną. Dart jest nazwą handlową.

Dart w wersji finalnej

Dart na targach Trako 2015

D 
AKAPITDragon – sześcioosiowa lokomotywa elektryczna przeznaczona do prowadzenia ciężkich składów towarowych.     Została     skonstruowana i wyprodukowana przez gliwicki oddział zakładów –> Newag. 9 sztuk lokomotyw typu E6ACT jest własnością Lotos  Kolej i Industrial Division, natomiast 5 sztuk typu E6ACTd wyposażonych dodatkowo w dojazdowy generator spalinowy jest własnością  spółki –> Freightliner. Jedną lokomotywe tego typu będąca własnością producenta eksploatuje firma Budokrusz. Dragon jest nazwą handlową.

E6ACTd w barwach Freightliner PL

E6ACT w barwach STK

E6ACT w barwach Lotos Kolej

D
AKAPITdrezyna – pomocniczy pojazd kolejowy o napędzie spalinowym lub ręcznym przeznaczony do nadzoru technicznego linii kolejowych, wykonywania prac naprawczo-remontowych lub konserwacyjnych. Służyć może do przewozu ludzi lub/i ładunku. Na drezynie mogą być również zamontowane urządzenia robocze typu np. dźwig lub pomiarowo-kontrolne. Zazwyczaj konstruowane jako samoistne pojazdy. W przeszłości drezyny silnikowe budowane były także na bazie samochodów, np. Warszawy M20.

drezyna na bazie samochodu Żuk

drezyna na bazie samochodu Renault 9

drezyna spalinowa

drezyna ręczna

D
AKAPITDSS – Dynamiczny System Sprzedaży (tu biletów kolejowych), system informatyczny umożliwiający przewoźnikowi zmianę w czasie rzeczywistym cen biletów na poszczególne połączenia w zależności od ich popularności. W praktyce im więcej chętnych na dane połączenie tym wyższa jest cena biletu. Cena ta zależy także od samego momentu kupienia biletu. Im wrześniej, tym taniej. System z powodzeniem stosowany w wielu krajach Europy i nie tylko.
AKAPITDSS – Dynamiczny System Sprzedaży w –> PKP IC, jest jak Yeti. Wszyscy słyszeli, ale nikt nie widział. Próba wprowadzenia przez PKP IC tego systemu w listopadzie 2014 roku zbiegła się z wprowadzeniem do rozkładu pociągów –> EIP obsługiwanych szybkimi składami –> Pendolino. Próba ta skończyła się spektakularną katastrofą. Przez kilka dni system internetowej sprzedaży biletów PKP IC nie działał w ogóle. Po reanimacji ze stanu śmierci klinicznej starego systemu spółka zapewniała, iż korekta i wprowadzenie nowego to kwestia dni. Dni zmieniły się w tygodnie, tygodnie w miesiące, a miesiące w lata. W styczniu 2016 roku PKP IC poinformowało o ponownym stopniowym wprowadzaniu DSS. Faktycznie w systemie jednak niewiele się zmieniło. Co najśmieszniejsze, pozostała półtoragodzinna przerwa technologiczna (23:30 - 1:30), w której czasie biletu kupić nie można. Prawdopodobnie to wówczas informatycy ręcznie „wrzucają” do puli tańsze bilety.

AKAPITAKTUALIZACJA 24.11.2017 r.:
AKAPIT – od 20 listopada 2017 r. mityczny SYSTEM w PKP IC umożliwia zakup biletu przesiadkowego. Jest to milowy krok na drodze do... no właśnie. Czego? Standardów obowiązujących od dawna we wszystkich szanujących się kolejach? Jest to zatem krok wybitnie spóźniony. Zwłaszcza że dalej nie ma możliwości wyboru miejsca z grafiki, a inwalida i jego opiekun skazani są na podróż na niekoniecznie sąsiadujących z sobą fotelach. Nadmienić należy, że owym udogodnieniem nie są objęte wszystkie połączenia oraz, że bilet przesiadkowy może obejmować co najwyżej jedną przesiadkę. W tej sytuacji epokowe skrócenie "przerwy technicznej" z 90 do zaledwie 45 minut (jednak w pierwszy dzień każdego miesiąca do 75 min.) również  może  jawić  się  jako  skok w nadprzestrzeń.

D
AKAPITdziewiątka  inaczej epoka – żargonowe, czteroosiowa pasażerska lokomotywa elektryczna EP09 wyprodukowana w zakładach Pafawag Wrocław (typ 104E) w latach 1986-1997 w liczbie 47 sztuk. Eksploatowana przez –> PKP IC z racji maksymalnej prędkości eksploatacyjnej 160 km/h głównie do prowadzenia składów –> EIC. Obecnie w służbie pozostaje 46 sztuk, jedna uległa całkowitemu zniszczeniu w czasie katastrofy pod Szczekocinami w dniu 3 marca 2012 r.

EP09 w klasycznych barwach PKP IC

EP09 w malow. historycznym "rodzynek"

EP09 w malowaniu promocji "złoty pociąg"

EP09 w malowaniu "15 lat PKP IC"

E
AKAPITEC –  EuroCity, kategoria pociągów międzynarodowych uruchamianych przez –> PKP IC wspólnie z zagranicznymi przewoźnikami. W stałej ofercie znajdują się pociągi do Berlina, Wiednia, Pragi, Ostrawy, i Budapesztu.

E
AKAPITED250 –> Pendolino

E
AKAPITED74, żargonowo Edyta –> Bydgostia, 

E
AKAPITEIC – Ekspress InterCity, kategoria pociągu ekspresowego przewoźnika –> PKP IC. Pociągi tej kategorii złożone są zazwyczaj z nowoczesnego taboru (nowe lub zmodernizowane wagony przedziałowe i bezprzedziałowe 1 i 2 klasy oraz wagon restauracyjny/barowy – jeżeli akurat w danym momencie nie ma problemów taborowych, a te są niemal zawsze) i są objęte całkowitą rezerwacją miejsc. W pociągach kategorii EIC w przypadku braku wolnych miejsc w –> systemie rezerwacji, który bynajmniej nie musi być jednoznaczny z brakiem miejsc w pociągu, pasażer może wykupić bilet bez gwarancji miejsca siedzącego, a wsiadając do pociągu bez ważnego biletu, nie musi zgłaszać się do drużyny konduktorskiej. Jest to jedyna kategoria pociągu, w której obowiązuje ta zasada. W pociągach tej kategorii wagony są klimatyzowane (przynajmniej w założeniu), dostępne są przedziały menedżerskie, jest także bezpłatny dostęp do internetu WiFi w części składów.
AKAPIT(patrz również  –> TLK, –> IC, –> EIP)

E (AKTUALIZACJA 25.01.2017 r.)
AKAPITEIP – Ekspress InterCity Premium, najwyższa kategoria pociągu ekspresowego przewoźnika  –> PKP IC. Pociągi tej kategorii obsługiwane są elektrycznymi zespołami trakcyjnymi dużych prędkości ED250* –> Pendolino, w których mimo deklarowanego przez przewoźnika prestiżu, brak jest podstawowych udogodnień dla kwalifikowanego pasażera typu przedział menedżerski,  internet WiFi czy wzmacniacze sygnału telefonii komórkowej. W pociągach kategorii EIP obowiązuje całkowita rezerwacja miejsc, nie ma możliwości zakupu biletu bez miejscówki i nie ma możliwości zakupu biletu w pociągu u konduktora. Wsiadając do pociągu kategorii EIP, pasażer musi mieć już wykupiony bilet z miejscówką. Pociągi kategorii EIP kursują pomiędzy Warszawą a Rzeszowem, Krakowem, Bielskiem-Białą, Katowicami, Gliwicami, Wrocławiem, Jelenią Górą, Kołobrzegiem i Gdynią.
AKAPIT(patrz również  –> TLK, –> IC, –> EIC)

AKAPITAKTUALIZACJA 16.12.2017 r.
AKAPIT*- na skutek braków taborowych (2 zespoły ED250 z uwagi na powypadkowe zniszczenia zostały odstawione) nagminne zdarza się, że pociągi EIP w relacjach Wrocławskich prowadzone są składami wagonowymi z lokomotywą elektryczną. Oczywiście cena biletu podobnie jak kategoria pociągu nie ulega w takim przypadku zmianie, a za każdym razem pociąg na stacjach zapowiadany jest jako "wyjątkowo w dniu dzisiejszym" prowadzony składem wagonowym.
AKAPITAKTUALIZACJA 25.01.2018 r.
AKAPITNa skutek  spowodowanego uszkodzeniami  (–> aktualizacje Pendolino) odstawienia sześciu zespołów ED250 znaczna część pociągów kategorii EIP prowadzona jest obecnie składami wagonowymi, zdarza się, że również za lokomotywami EU/EP07. Oczywiście nie ma to żadnego odzwierciedlenia w taryfie biletowej. Pasażer może jedynie złożyć reklamację i ubiegać się o zwrot części kosztów. Nowa kategoria pociągów otrzymała nadaną jej przez internautów nazwę "ZaPendolino".

E
AKAPITElf  – rodzina elektrycznych –> zespołów trakcyjnych produkowana przez bydgoskie zakłady –> Pesa. W różnych wersjach zespoły te używane są przez Koleje Mazowieckie, SKM Warszawa, Koleje Śląskie, Koleje Wielkopolskie i –> Przewozy Regionalne. Obecnie w eksploatacji są zespoły 2-członowe (typ 34WE), 3-członowe (typ 21WE) 4-członowe (typy 22WE/a,b,c,e/) i 6-członowe (typy 27WE/b/). Łącznie do roku 2016 wyprodukowano 77 zespołów.  Zamówionych jest dalszych 13.

2-człon 34WE, PR woj. świętokrzyskie

4-człon 22WEc, PR woj. kuj-pom.

6 człon 27WE, SKM Warszawa

6 człon 27WEb, Koleje Śląskie

E
AKAPITElf 2  – elektryczny –> zespół trakcyjny produkowany od 2017 r. przez bydgoskie zakłady –> Pesa. Jednostki te zostały zamówione przez Koleje Śląskie, gdzie mają  zastąpić  część  wysłużonych  zespołów  EN57 (–> kibel).  Koleje Śląskie zamówiły łącznie kilkanaście  sztuk  tych  zespołów  w  wersjach dwu-  trzy- i czteroczłonowej. Dostawy miały rozpocząć się w lipcu 2017 r. Jednak z powodu opóźnień w czerwcu 2017 r. pierwszy egzemplarz trzyczłonowego zespołu o oznaczeniu 21WEa-001 przechodził dopiero testy na torze doświadczalnym  Instytutu  Kolejnictwa w Żmigrodzie.
AKAPITAKTUALIZACJA 16.12.2017 r.
AKAPITOd 11.09.2017 r. pierwszy zamówiony egzemplarz jest już eksploatowany przez Koleje Śląskie, trwają sukcesywne dostawy kolejnych zamówionych zespołów. Gotowy jest także pierwszy skład dla woj. podkarpackiego. Jego odbiór nastąpił w II połowie listopada br. Dostawy dla obydwu odbiorców są tradycyjnie opóźnione. Obecnie trwają próby pierwwszego dwuczłonowego składu dla Polregio.

Elf 2 na torze w Żmigrodzie

Elf 2 na torze w Żmigrodzie

E
AKAPITEN –  EuroNight, kategoria nocnych pociągów międzynarodowych uruchamianych przez –> PKP IC wspólnie z zagranicznymi przewoźnikami. W stałej ofercie PKP IC znajdują się pociągi do Wiednia i Kolonii*. Przez Polskę przejeżdżają również pociągi kategorii EN uruchamiane przez innych przewoźników (aktualnie Koleje Rosyjskie РЖД i Koleje Czeskie ČD). Część z nich na terenie Polski może być prowadzona lokomotywami PKP IC.

AKAPIT*- AKTUALIZACJA 11.12.2016 r.
AKAPITPociąg EN JAN KIEPURA jeżdżący do 10.12.2016 r. na trasie Warszawa – Kolonia – Warszawa został wycofany z oferty PKP IC. Warto wspomnieć, że do grudnia 2014 r. pociąg ten kursował do Amsterdamu, do grudnia 2015 r. jego trasę skrócono do Oberhausen, w kolejnym rozkładzie, który właśnie skończył obowiązywać, trasa była kolejny raz skrócona, tym razem do Kolonii. Obecnie odjeżdżający z Warszawy o zblizonej godzinie pociąg kategorii –> EIC kończy bieg w Berlinie.

E
AKAPITEN81 –> jelonek

E
AKAPITEP08 –> świnia 

E
AKAPITEP09 –> dziewiątka

E
AKAPITET21 –> sputnik

E
AKAPITET22 –> byk

E
AKAPITET40 –> bombowiec

E
AKAPITET41 –> jamnik

E
AKAPITET42 –> Czapajew

E
AKAPITEU06 –> Anglik

E
AKAPITEU07 –> siódemka

B
AKAPITEuroSprinter -> rodzina jedno i wielosystemowych lokomotyw elektrycznych produkowanych przez zakłady Siemens. Rodzina obejmuje lokomotywy przeznaczone do prowadzenia składów towarowych oraz uniwersalne.
AKAPITPierwsze dwie litery oznaczenia lokomotywy to skrót nazwy EuroSprinter, kolejne dwie cyfry oznaczają moc (x100 KW), kolejna litera przeznaczenie (U-uniwersalna, F-towarowa), ostatnia cyfra oznacza liczbę systemów zasilania, do jakiego przystosowany jest dany typ lokomotywy.
AKAPITW Polsce eksploatowane są dwa typy lokomotyw Eurosprinter:
-  ES64U4 w PKP IC z oznaczeniem EU44 oraz przydomkiem -> Husarz;
- ES64F4 w PKP Cargo z oznaczeniem EU45 oraz w CTL Logistics z oznaczeniem E189.

ES64U2 austriackich kolei OBB

ES64F4 (E189) w dyspozycji CTL Logistics
F
AKAPITFLIRT – (Fast  Light  Innovative  Regional  Train) – rodzina elektrycznych, spalinowych i spalinowo-elektrycznych –> zespołów trakcyjnych. Zespoły te produkowane są od 2004 roku w szwajcarskich zakładach firmy Stadler Rail, a od 2007 roku także w polskim oddziale tego producenta mieszczącym się w Siedlcach. W Polsce czteroczłonowe zespoły starszej generacji eksploatowane są przez Koleje Śląskie (oznaczenie EN75) oraz Koleje Mazowieckie (oznaczenie ER75). FLIRT-ów używają ponadto przewoźnicy w kilkunastu krajach Europy oraz w Algierii. 

spalinowy FLIRT w barwach Trenord

elektryczny FLIRT Kolei Śląskich

F
AKAPITFLIRT3  –   (Fast  Light  Innovative  Regional  Train)   – elektryczny –> zespół trakcyjny wyprodukowany przez siedlecką fabrykę Stadlera. W Polsce używany obecnie przez –> PKP IC do prowadzenia pociągów  kategorii   –>   IC  od zmiany rozkladu w grudniu 2017 r. także nocnych (zespoły  ośmioczłonowe  –  1  wagon  klasy  1, 6 wagonów klasy 2, 1 wagon barowy – występujące pod oznaczeniem ED160) oraz przez Łódzką Kolej Aglomeracyjną (zespoły dwuczłonowe występujące pod oznaczeniem L4268 – w przyszłości 10 z 20 szt. ma zostać rozbudowanych do wersji 3-członowej). FLIRT3 jest ponadto aktualnie używany przez koleje niemieckie i serbskie.

L4268 w barwach ŁKA

ED160 w barwach PKP IC

F

AKAPITFreightliner PL – prywatny przewoźnik kolejowy wchodzący w skład grupy Freightliner Group z Wielkiej Brytanii, zajmujący się od 2005 roku przewozami towarowymi na terenie Polski. Operuje lokomotywami spalinowymi JT42CWRM (Class66) i 311D (–> robogagar), a od 2016 roku także lokomotywami elektrycznymi Newag E6ACTd –> Dragon.

Newag E6ACTd Dragon

lokomotywa JT42CWRM (Class66)

F
AKAPITfull plastic – żargonowe, wersja elektrycznego –> zespołu trakcyjnego EN57 lub EN71  popularnie zwanego –> kiblem wyposażona w twarde, czerwone, laminatowe ławki zamiast tapicerowanych kanap. Zważywszy na wyjątkową "wygodę", bezcenne w czasie kilkugodzinnej podróży. Występują one w wersji wysokiej (na zdj.) i niskiej, bez zagłówków. Przy działającym ogrzewaniu (grzejniki znajdują się pod siedzeniami) potrafią się rozgrzać do temperatury powodującej oparzenia "odwrotnej strony" pasażera.

czwórka full plastic w kiblu

G
AKAPITGagarin inaczej gagar – żargonowe, spalinowa sześcioosiowa lokomotywa towarowa typu M62 produkowana w ZSRR (Łuhanśkyj Tepłowozobudiwnyj Zawod) w latach 1965-88 dla wielu krajów wspólnoty RWPG w tym dla PKP, gdzie otrzymała oznaczenie ST44. W Polsce wykorzystywana do prowadzenia składów towarowych nie tylko na niezelektryfikowanych liniach, zarówno przez PKP Cargo, jak i wielu prywatnych przewoźników. W wersji szerokotorowej jest używana przez PKP –> LHS. Na bazie tej lokomotywy w gliwickich zakładach –> Newag powstały zmodernizowane lokomotywy 311D (–> robogagar). Określenie żargonowe pochodzi od kraju producenta.

dwie ST44 w barwach PKP LHS

ST44 w barwach PKP Cargo

G
AKAPITgamoń – żargonowe, spalinowa  czteroosiowa  lokomotywa  typu  111Db  (rodzina  lokomotyw  Pesa Gama), w –> PKP IC występująca pod oznaczeniem SU160 i używana do ciągnięcia składów pasażerskich po szlakach niezelektryfikowanych. Wyprodukowana w liczbie 11 sztuk (do 2016 r.) przez zakłady –>  Pesa.  10  z  nich  pozostaje w dyspozycji PKP IC do obsługi niezelektryfikowanych   linii    głównie    w    woj.     podkarpackim,    lubelskim i podlaskim. Lokomotywa słynna z awaryjności (z dostępnością < 60%) oraz licznych kolizji ze zwierzętami, stąd współgrające także z nazwą typu jej żargonowe określenie.

SU160 w barwach PKP IC

SU160 w barwach PKP IC

G
AKAPITGriffin  –  wielosystemowa   czteroosiowa   uniwersalna   lokomotywa  elektryczna   E4MSU   zaprojektowana i zbudowana przez gliwicki oddział zakładów –> Newag w Nowym Sączu. Jak dotychczas powstał tylko jeden egzemplarz tej lokomotywy. Istnieje także kilka gotowych projektów innych lokomotyw zaprojektowanych na bazie platformy Griffin, które czekają na zamówienia. Obecnie budowanych jest 5 lokomotyw jednosystemowych serii E4DCU-DP dla Lotos Kolej. Ich dostawa planowana jest na rok 2017. Griffin jest nazwą handlową.
AKAPITAKTUALIZACJA 06.2017 - pierwsza z lokomotyw oznaczona jako E4DCUd-001 przechodzi aktualnie testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w Żmigrodzie. Lokomotywa ta w odróżnieniu od wielosystemowej E4MSU przystosowana jest do zasilania wyłącznie prądem stałym o napięciu 3 KV (sieć PKP PLK). Wyposażona jest także w spalinowy moduł dojazdowy zapewniający możliwość poruszania się po odcinkach linii kolejowych niewyposażonych w trakcję elektryczną.

Griffin E4MSU w barwach producenta

Griffin E4MSU w barwach producenta z 2017 r.

Griffin E4DCUd w barwach LOTOS Kolej
na torze w Żmigrodzie

Griffin E4DCUd w barwach LOTOS Kolej
na torze w Żmigrodzie

H
AKAPITHelmut inaczej niemcobus – żargonowe, spalinowy zespół trakcyjny serii VT 24 wypożyczony przez samorząd woj. zachodniopomorskiego od niemieckiej spółki DB Regio na przełomie lat 2004/2005. Jednostki te wyprodukowane zostały w latach 1964-66 w zakładach MAN i Duewag. Do Polski przyjechało 14 wagonów silnikowych oznaczonych w Polsce jako SA110 oraz 5 wagonów doczepnych oznaczonych jako SA112. Zespoły do roku 2011 z powodzeniem oraz dużą niezawodnością obsługiwały niezelektryfikowane linie woj. zachodniopomorskiego, po czym w roku 2012 ostatni z  nich  został  wycofany z ruchu. Dwa wagony silnikowe zostały następnie przekazane do Muzeum Kolejnictwa w Gryficach, dwa pozostają odstawione. Pozostałe wagony silnikowe i doczepne zostały zezłomowane.

SA110 w barwach PR woj. zachodniopom.

SA110 w barwach PR woj. zachodniopom.

H
AKAPITHusarz –> przydomek nadany w wyniku konkursu wieloosystemowej  czteroosiowej  uniwersalnej,  lokomotywie   elektrycznej -> EuroSprinter typu ES64U4 Taurus wyprodukowanej w liczbie 10 sztuk na zamówienie –> PKP IC przez koncern Siemens. Pierwsze polskie egzemplarze wprowadzone zostały do eksploatacji w 2009 roku, otrzymały oznaczenie EU44. Prowadzą one zazwyczaj międzynarodowe pociągi ekspresowe. Lokomotywa z tej serii w 2006 roku w Niemczech ustanowiła nowy, dotąd nie pobity rekord świata prędkości lokomotywy elektrycznej wynoszący 357 km/h.

Husarz w klasycznych barwach PKP IC

Husarz w barwach reklamujących T-Mobile

I (AKTUALIZACJA 16.12.2017 r.)
AKAPITIC  –  InterCity,   kategoria   pociągów   pośpiesznych   przewoźnika   –>   PKP IC.   Pociągi   tej   kategorii  zestawione  są  z  –>  zespołów trakcyjnych –> Dart, –> FLIRT3, –> Bydgostia (szczątkowo z uwagi na odstawienie większości tego taboru) oraz składów wagonowych, w których z równym prawdopodobieństwem napotkać można tabor nowy, bądź zmodernizowany, co stare rozsypujące się wagony trzymające się w jako takiej całości wyłącznie na warstwach farby, dzięki wielokrotnemu ich przemalowywaniu. Te ostatnie spotkamy głównie w okresach szczytów przewozowych, gdy z krzaków wyciągane jest wszystko, czego jeszcze mrówki nie zjadły. Wówczas spotkamy również wagony wypożyczane od czeskich kolei ČD. Pociągi kategorii IC prowadzą wagony 1 i 2 klasy, a zespoły Dart i FLIRT3 także wagony barowe. W pociągach kategorii IC obowiązuje całkowita rezerwacja miejsc. Od zmiany rozkładu w grudniu 2017 r. pociągi kategorii IC obsługują także niektóre połączenia nocne, co budzi spore kontrowersje wobec braku  miejsc do leżenia w  elektrycznych  zespołach  trakcyjnych. W przypadku braku wolnych miejsc w –> systemie rezerwacji, który bynajmniej nie musi być jednoznaczny z brakiem miejsc w pociągu, pasażer może wykupić bilet bez gwarancji miejsca siedzącego, a w przypadku braku biletu jest obowiązany bezpośrednio po wejściu do składu zgłosić ten fakt drużynie konduktorskiej (–> zakup biletu u konduktora). 
AKAPIT(patrz również  –> TLK, –> EIC –> EIP)

I
AKAPITImpuls – rodzina elektrycznych –> zespołów trakcyjnych produkowana przez nowosądeckie zakłady –> Newag. W różnych wersjach używana jest przez wielu przewoźników w Polsce (–> Przewozy Regionalne, SKM Warszawa, SKM Trójmiasto, Koleje Mazowieckie, Koleje Dolnośląskie, Koleje Małopolskie /od grudnia 2016/, Koleje Śląskie. Łódzka Kolej Aglomeracyjna /od 2018-19/) oraz  we  Włoszech  przez  koleje  Ferrovie  del  Sud  Est  /Impuls  II generacji od xx.2017/. Obecnie w eksploatacji pozostają zespoły 2-członowe (typ 37WE), 3-członowe (typy 36WE/a/), 4-członowe (typ 31WE), 5-członowe (typ 45WE) i 6-członowe (typ 35WE). Do listopada 2017 r. łącznie wyprodukowano 121 zespołów z zamówionych 159 (w opcji dodatkowe 10). Żargonowo bywa nazywany jaszczurem.

2-człon 37WE, PR woj. podkarpackie

3-człon 36WEa, PR woj. śląskie

3-człon 36WEa, PR woj. świętokrzyskie

3-człon 36WEa, PR woj. małopolskie

4-człon 31WE, PR woj. zachodniopomorskie

4-człon 31WE, Koleje Dolnośląskie

5-człon 45WE, Koleje Mazowieckie

6-człon 35WE, SKM Warszawa

I
AKAPITInterRegio – kategoria międzywojewódzkich pociągów pośpiesznych prowadzonych przez spółkę –> Przewozy Regionalne. W założeniach miały być tańszą alternatywą dla pociągów –> PKP IC. Początkowo obejmowały swoim zasięgiem większość terenu kraju. W szczytowym momencie w 2014 roku w rozkładzie widniało 60 pociągów tego typu. Na skutek braków taboru, błędnej polityki finansowej spółki oraz konkurencyjności dla PKP IC w 2015 roku zlikwidowano wszystkie pociągi Interregio, pozostawiając jedyne realizowane nimi połączenie na trasie Łódź – Warszawa. (patrz także –> Regio)

J
AKAPITJakobsa wózek – system zawieszenia wagonu lub członu zespołu trakcyjnego polegający na oparciu na jednym wózku dwóch sąsiadujących ze sobą członów. Taki sposób zawieszenia sprawia, że pojazd trakcyjny zestawiony jest w sposób trwały, a jego zestawienie można zmienić jedynie w warunkach warsztatowych. Wózki systemu Jakobsa mogą być dwu- lub trzyosiowe. Dwuosiowe wózki tego typu zastosowane   zostały  m.in.  w  elektrycznych  zespołach  trakcyjnych   –>  Impuls czy –> Elf, a trzyosiowe w wagonach Bhp (–> behape).

J
AKAPITjamnik  –  żargonowe,  dwuczłonowa   ośmioosiowa  elektryczna   lokomotywa   towarowa  wyprodukowana w latach 1977-83 przez zakłady H. Cegielski Poznań (typ 203E) w liczbie 200 sztuk, występująca w PKP pod oznaczeniem ET41. Lokomotywa powstała na podstawie konstrukcji lokomotywy EU07 (–> siódemka) poprzez połączenie dwóch  lokomotyw  tego  typu  po  wcześniejszym  zlikwidowaniu  po  jednej  kabinie  sterowniczej  w  każdej z lokomotyw i wbudowaniu w to miejsce balastu oraz wykonania przejścia pomiędzy członami. Człony połączone są sprzęgiem śrubowym, przewodami powietrznymi oraz kablami –> sterowania wielokrotnego. Lokomotywa używana jest przez PKP Cargo do prowadzenia ciężkich składów towarowych. W przeszłości zdarzało się także, że lokomotywy ET41 prowadziły pociągi pasażerskie. Żargonowa nazwa związana jest ze znaczną długością lokomotywy.

ET41 w starym malowaniu PKP

J 
AKAPITjelonek  –  żargonowe,  elektryczny wagon silnikowy (–> szynobus) wyprodukowany przez bydgoskie zakłady –> Pesa (typ 308B) w liczbie 8 sztuk do obsługi połączeń o niskiej liczbie pasażerów. Eksploatowane przez Oddziały Małopolski (6 szt.) i Świętokrzyski (2 szt.) –> Przewozów Regionalnych pod oznaczeniem EN81. Wagony użytkowane były przez Oddział Małopolski na zasadzie leasingu (4 z 6 sztuk). Po wygaśnięciu umowy nie zostały odkupione i zostały odstawione*. Pozostałe 2 sztuki będące własnościa Urzędu Marszałkowskiego również zostały odstawione i mają zostać sprzedane. Władzom województwa bardziej opłaca się wysyłać na słabo obłożone trasy energożerne kible niż oszczędne jelonki. Ot logika urzędnika... Żargonowa nazwa pochodzi od kształtu odbieraka prądu (pantografu) przypominającego rogi.
AKAPITAKTUALIZACJA 10.2017 r.
AKAPIT2 z 4 leasingowych egzemplarzy będących obecnie własnością spółki mLeasing zostały w ramach rekompensaty za opóźnione dostawy –> EZT –> Elf2 wynajęte i przez bydgoską –> PESĘ i przekazane do eksploatacji Kolejom Śląskim.

EN81 w barwach woj. małopolskiego

EN81 w barwach woj. świętokrzyskiego

K
AKAPITkaczka- żargonowa nazwa lokomotywy manewrowej małej mocy produkowanej pod oznaczeniami Fablok 2D oraz Ls150 i 2Ls150 w latach 1959-69 w zakładach Fablok Chrzanów i Zastal Zielona Góra. Lokomotywy te eksploatowane były w PKP pod oznaczeniem SM03. Miały także szerokie zastosowanie w przemyśle, gdzie były wykorzystywane głównie do pracy manewrowej z niewielką ilością wagonów. Lokomotywa wykorzystywana jest do chwili obecnej w liczbie około 20 sztuk, najczęściej jako wózek przetokowy w zakładach zajmujących się remontami taboru. Żargonowa nazwa pochodzi od nieco przysadzistego kształtu lokomotywy.

SM03-162 w wagonowni PKP Cargo
Kraków Bieżanów

SM03-185 w lokomotywowni PKP Cargo Szczecin Port Centralny

K
AKAPITKASA biletowa –> w założeniu miejsce, w którym obywatel może kupić bilet do kina, teatru, muzeum czy innego miejsca, do którego dostęp jest płatny. Może to być również bilet na podróż, w tym także podróż kolejową. Z uwagi na fakt, że jet to leksykon kolejowy, wyjaśnienie dotyczyć będzie kolejowych kas biletowych.
AKAPITKolejowa kasa biletowa to miejsce kultowe (nie mylić z miejscem kultu). To tutaj zjawia  się  pasażer,  któremu  nie  udało  się  przebrnąć  przez  internetowy –> system rezerwacji miejsc, dopadła go przerwa technologiczna lub awaria –> DSS albo po prostu nie ma dostępu do sieci, a nie chce narażać się na dodatkowe koszty związane z –> zakupem biletu u konduktora w pociągu. Kasy biletowe zazwyczaj* znajdują się na kolejowych dworcach. Niezależnie od ilości okienek kasowych czynna jest zwykle najwyżej ich połowa. Druga połowa albo ma przerwę, albo jest po prostu szczelnie zasłonięta żaluzjami bez dodatkowych wyjaśnień. Przed kasami zazwyczaj ustawiona jest kolejka. Jej długość jest kwadratem logarytmu pierwiastka funkcji okresowej, której parametrami są dzień tygodnia i ilość pociągów odjeżdżających danego dnia ze stacji. W okresach przed i okołoświąteczno-wakacyjno-feryjnych wartość tej funkcji podnosi się do sześcianu. Dotarcie przed okienko po odstaniu kolejki (zalecane posiadanie kanapek i zapasu wody do picia) to dopiero początek trudnej drogi, na której końcu znajduje się upragniony bilet. Obsługa kas niestety często  nie  ma  pojęcia  ani  o  ofertach  różnych  przewoźników,  których  bilety  sprzedaje,  ani  o  możliwościach podróży w inny sposób niż  wyłącznie  "tam" i "z powrotem". Najlepiej jest więc znać nie tylko nazwę stacji, do której chcemy dotrzeć, ale także numer/y pociągu/ów, którymi mamy zamiar podróżować, kody ofert, kody zniżek, kilometraż trasy, cenę biletu i nazwy stacji pośrednich. Po otrzymaniu biletu zachowując zasadę ograniczonego zaufania, trzy razy sprawdzamy, czy aby  na  pewno  otrzymaliśmy  taki  bilet,  o  jaki  prosiliśmy.  Kolejowe  kasy  biletowe  z  wolna  zaczynają  być  gatunkiem   zagrożonym  wyginięciem.  Z  uwagi  na –> optymalizację kosztów kasy na niemal wszystkich mniejszych, ale nie tylko mniejszych stacjach zostały zlikwidowane.
AKAPITNiewielką część moich przygód związanych z zakupami biletów w różnych kasach opisałem tutaj,  tutaj oraz tutaj.
AKAPITpatrz także –> marker

AKAPIT*- w Krakowie kasa Przewozów Regionalnych/Polregio  znajduje się nie na dworcu, ale... w przejściu podziemnym pod skrzyżowaniem ulic Lubicz i Westerplatte. Kto nie wie, ten nie trafi. Ma to tę zaletę, że zazwyczaj nie ma tam kolejek. Okienka są dwa. Bywają nawet czynne jednocześnie.

K
AKAPITkibel – żargonowe, określenie używane w stosunku do starszych jednostek typu EN57, EN71 i pochodnych wyprodukowanych w zakładach Pafawag Wrocław w latach 1962-1994. Starsi czytelnicy pamiętają ich niepowtarzalne żółto-niebieskie malowanie z lat PRL i czasów wczesnego ludowego kapitalizmu lat 90 ub. stulecia. Do tej kategorii zalicza się także produkowany w latach 1993-1997 –> zespół trakcyjny ED72. Określenie żargonowe ściśle wiąże się z wonią, jaka roznosiła się wzdłuż całego składu z zazwyczaj niezwykle brudnych toalet. Obecnie wiele z tych jednostek zostało zmodernizowanych. Te nazywane są często –> turbokiblami.

EN57 w starych barwach PKP

dwa EN57 w starych barwach PR

EN71 w jeszcze aktualnych barwach PR

ED72 w jeszcze aktualnych barwach PR

K
AKAPITkoleje dużych prędkości – KDP, jeden z systemów kolejowego transportu pasażerskiego wyróżniający się wyższą niż w systemie klasycznym prędkością handlową. Wymaga istnienia nie tylko taboru zdolnego do osiągania dużych prędkości, ale także specjalnie przygotowanych linii kolejowych z pełną infrastrukturą, w tym systemów wspomagających pracę maszynisty (kontrola prędkości, zajętości szlaku, całości składu) i odpowiednio automatycznie reagujących na bieżącą sytuację. KDP wzięły początek z Japonii, gdzie w latach 60 ub. stulecia pociągi Shinkansen osiągały prędkość 200 km/h. Obecnie najlepiej rozwinięte sieci KDP mają: Chiny, Japonia, Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania, Wlk. Brytania i Korea Pd.  Rekord  prędkości  pociągu  konwencjonalnego  poruszającego  się  po  szynach  wynosi  574,8  km/h i należy do francuskiego TGV. Rekord prędkości kolei magnetycznej należy do japońskiego pociągu Maglev i wynosi 603 km/h.
AKAPITKDP w Polsce – nie istnieją. Są tylko mrzonką kolejowych i nie tylko kolejowych urzędników i polityków, którzy przypominają sobie o nich, kiedy jest im to potrzebne do partykularnych interesów. O ile dysponujemy taborem zdolnym osiągać prędkości 250 km/h (–> Pendolino), o tyle nie istnieje sieć linii kolejowych, po której składy te mogłyby się poruszać z taka prędkością. Aktualnie (2016 r.) jedynie na ok. 90 km odcinku –> Centralnej Magistrali Kolejowej możliwe jest osiągnięcie przez nie prędkości 200 km/h. Planowane są dalsze modernizacje w celu wydłużenia tego odcinka. Biorąc pod uwagę tempo prac, prędko (nomen omen) to nie będzie. Od czasu do czasu niczym kometa pojawiają się w mediach informacje o tzw. linii "Y". Jest to projekt linii KDP mający w założeniu połączyć Warszawę z Łodzią, Kaliszem, Ostrowem Wlkp. Poznaniem i Wrocławiem, a także poprzez łącznik do Centralnej Magistrali Kolejowej z Krakowem i Katowicami. Ponieważ od 2008 roku pomysł linii "Y" nie wyszedł poza fazę studialno-projektową, nie należy się spodziewać rychłej realizacji tych marzeń, skądinąd bardzo pięknych. Gwoździem do trumny projektu może być jego koszt, na który, dzięki silnie rozbudowywanemu socjalowi "dobrej zmiany", nie będzie Polski po prostu nigdy stać.

AKAPITAKTUALIZACJA 10.2017:
AKAPITW związku z szumnymi zapowiedziami rządu z lata 2017 r. w sprawie budowy tzw. Centralnego Portu Lotniczego, który, mimo iż nie ma nawet studiów wykonalności, to ma już patrona, odżył i temat KDP. Nie ma jednak wspólnego zdania na linii pełnomocnik rządu – minister infrastruktury (tego samego rządu!) co do tego, kto miałby budować linię szybkiej kolei i kto nią później zarządzać ani nawet, jaki miałaby mieć przebieg.
AKAPITInfo z ostatniej chwili – obydwie strony kategorycznie zaprzeczają, jakoby w kwestii kolei miały być jakiekolwiek nieporozumienia.

K
AKAPITkrokodyl - żargonowa nazwa lokomotyw, których charakterystyczny kształt pudła w połączeniu z zieloną malaturą mogą kojarzyć się z tym drapieżnikiem. W Polsce występuje w zasadzie jednym tylko gatunku - lokomotywy LEW EL2 produkowanej w byłym NRD w zakładach Lokomotivbau Elektrotechnische Werke Hennigsdorf. Lokomotywy tego typu używane są na sieci kolejowej PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Konin do prowadzenia pociągów z urobkiem pomiędzy odkrywkami i elektrowniami.

lokomotywa EL2-5

lokomotywa EL2-6

L
AKAPITLHS – Linia Hutnicza Szerokotorowa (dawniej Linia Hutniczo-Siarkowa), towarowa linia kolejowa nr 65 o rozstawie szyn 1520 mm dostosowanym do szerokości torów na terenie b. ZSRR, prowadząca ze Sławkowa w Zagłębiu do Hrubieszowa na Roztoczu po polskiej i do Kowla po ukraińskiej stronie granicy, którą to granicę przekracza w okolicy miejscowości Gródek k. Hrubieszowa mostem na rzece Bug. Na terenie Polski linia ma 394,650 km długości i jest w całości niezelektryfikowana, a pociągi są prowadzone trakcją spalinową, zazwyczaj –> wielokrotną. Oprócz mijanek jest to w całości linia jednotorowa. Linia została wybudowana w iście ekspresowym tempie w latach 1976-79 w odpowiedzi na potrzeby zwiększającego się importu z ZSRR rudy żelaza, za którą "płaciliśmy" wożonymi w odwrotnym kierunku węglem i siarką. Obecnie zarządcą linii jest spółka PKP LHS. W pierwszej połowie lat 90 ub. stulecia po LHS sporadycznie jeździły międzynarodowe pociągi pasażerskie. Aktualnie po linii poruszają się wyłącznie pociągi towarowe.

L
AKAPITLink – rodzina spalinowych pojazdów pasażerskich  zaprojektowana  i  zbudowana  przez  zakłady  –>  Pesa w Bydgoszczy (typ 223M), oferowana jako pojazdy 1-, 2- oraz 3-członowe.  W Polsce dwuczłonowe –> zespoły trakcyjne tej rodziny eksploatowane są w spółce –> Przewozy Regionalne, Kolejach Dolnośląskich oraz Kolejach Wielkopolskich, pod oznaczeniem SA139. Za granicą eksploatowane są w Czechach (ČD) i Niemczech (Niederbarnimer Eisenbahn, w przyszłości DB). Z uwagi na kształt czoła pojazdu nadano mu żargonową nazwę rekin.

w barwach POLREGIO

w barwach Kolei Dolnośląskich

w barwach lubuskiego oddziału PR

w barwach zachodnipomorskiego oddz.  PR

L
AKAPITlotniczy układ foteli, inaczej ułożenie rzędowe – stosowany w bezprzedziałowych wagonach lub zespołach trakcyjnych układ foteli ustawionych parami jeden za drugim. W wagonach pierwszej klasy fotele po jednej stronie wagonu mogą być ustawione jeden za drugim pojedynczo. W odróżnieniu od układu foteli –> czwórka.

we Flircie 3 ŁKA

we Flircie 3 PKP IC

w Darcie PKP IC

w Elfie PR

L
AKAPITLudmiła – żargonowe, sześcioosiowa lokomotywa spalinowa ŁTZ TE109 produkowana w  ZSRR  (Łuhanśkyj  Tepłowozobudiwnyj  Zawod). W odmianach BR231 i BR232 była użytkowana przez Deutsche Reichsbahn (koleje b. NRD). Po zjednoczeniu Niemiec wiele z tych lokomotyw zostało sprzedanych prywatnym przewoźnikom, między innymi do Polski, gdzie jest wykorzystywana do prowadzenia składów towarowych.

Ludmiła BR231 w barwach Dalpolu

Ludmiła BR232 w barwach ECCO Rail

Ł

M
AKAPITMagistrala węglowa, potocznie węglówka – zbudowana w latach międzywojennych trasa kolejowa łącząca zagłębia węglowe Górnego Śląska z portem w Gdyni. Główną ideą jej budowy było umożliwienie transportu wydobywanego na Śląsku węgla do nowo wybudowanego gdyńskiego portu z pominięciem odcinków linii kolejowych przebiegających przez tereny należące wówczas do Niemiec, a także omijając Wolne Miasto Gdańsk. Po ukończeniu w 1937 r. i oddaniu do użytkowania wszystkich odcinków była to najkrótsza, licząca 522 km droga z Katowic do Gdyni. Jej zbudowanie spowodowało integrację polskiego fragmentu Pomorza (tzw. korytarza pomorskiego) z centrum i południem kraju oraz zapewniło jego szybki rozwój gospodarczy. Linia umożliwiła także znaczne zwiększenie eksportu węgla drogą morską z gdyńskiego portu, co miało bezpośredni wpływ na poprawę sytuacji gospodarczej Polski. Magistrala miała także znaczenie militarne. W owym czasie magistrala przebiegała po dzisiejszych liniach nr 131 (do Bydgoszczy) i 201 (przez Kościerzynę do Gdyni)
AKAPITW okresie powojennym z uwagi na zmianę przebiegu granic i włączenie Gdańska do Polski przebieg magistrali uległ korekcie. Obecnie na swym północnym odcinku przebiega ona z Bydgoszczy również linią nr 131 do Tczewa i dalej przez Gdańsk, a nie jak uprzednio przez Kościerzynę. Magistrala węglowa w dalszym ciągu ma ogromne znaczenie gospodarcze. Choć jej znaczenie w transporcie węgla znacznie spadło na korzyść innych przewozów, to tradycyjna nazwa pozostała niezmieniona.

M
AKAPITMarathon – czteroosiowa  jednosystemowa  lokomotywa  elektryczna  o  oznaczeniu  111Ed  zaprojektowana i zbudowana przez bydgoskie zakłady –> Pesa jako  pierwsza  z  platformy  Gama.  Lokomotywa  ta  wyposażona  jest w spalinowy system dojazdowy umożliwiający poruszanie się po liniach bez trakcji elektrycznej na odcinku do 40 km – stąd handlowa nazwa Marathon. Do chwili obecnej (11.2017 r.) wyprodukowano pięć egzemplarzy lokomotywy, które są eksploatowane przez różnych przwoźników.
AKAPITInną wersją lokomotywy z platformy Gama jest lokomotywa o oznaczeniu 111Eb.  Nie  jest  ona  wyposażona w spalinowy agregat dojazdowy, natomiast może być przystosowana  do  pracy w  systemie  –>  push-pull  z  wagonami  –> Sundeck (także produkcji Pesa). W tej chwili (11.2017 r.) eksploatowane są 4 egzemplarze tej wersji lokomotywy.
AKAPITIstnieję także wersja spalinowa lokomotywy z platformy Gama –> gamoń.

Gama 111Ed Marathon

M
AKAPITmarker  inaczej zakreślacz, mazak, pisak – podstawowe narzędzie pracy kasjerki –> Kasy Biletowej PKP IC. Służy do zakreślania/podkreślania na bilecie istotnych z punktu widzenia pasażera informacji takich jak między innymi data i godzina wyjazdu, o których statystyczny podróżny rzecz jasna notorycznie i bezpowrotnie zapomina. Owiane tajemnicą są ilości zamawianych przez przewoźnika markerów oraz kwoty, jakie ("ten pan płaci, tamta pani płaci") co roku znikają z tego tytułu z konta narodowego przewoźnika. Próby zapobieżenia temu zjawisku przy kasie są z góry skazane na niepowodzenie. Zakreślanie biletów jest wymogiem, za którego niedopełnienie kasjerka może zostać ukarana (sic!). Problem ten zasadniczo nie występuje w kasach innych przewoźników.

omarkerowany bilet PKP IC

M
AKAPITMiKol –> trainspotter

M
AKAPITmotorak – lekki spalinowy wagon silnikowy (–> szynobus) najpopularniejszej w Czechach serii 810 wyprodukowany w liczbie 680 sztuk przez zakłady Vagonka Studénka. Używany na szlakach o mniejszych potokach pasażerów. W Polsce od 2017 r. eksploatowany w liczbie 4 szt. przez prywatnego przewoźnika SKPL Cargo do przewozów pasażerskich (głównie sezonowych) na dotąd nieużytkowanych lub prawie nieużytkowanych szlakach kolejowych: Pleszew Wąskotorowy – Pleszew Miasto (linia całoroczna), Bytów – Lipusz, Kętrzyn – Węgorzewo, Sanok – Zagórz – Łupków.

motorak SKPL Cargo

motorak Českich dráh

M
AKAPITmrówa inaczej mrówka – żargonowe, spalinowy zespół trakcyjny MR/MRD produkowany w latach 1978–1985 specjalnie dla duńskich kolei Danske   Statsbaner   przez   niemieckie   zakłady   Waggonfabrik   Uerdingen, a następnie również przez duńskie zakłady Scandia. Obecnie w Polsce zespoły te używane są przez Arriva RP. Spotkać je można na niezelektryfikowanych szlakach Pomorza i Kujaw. Legendarna jest wygoda ich kanap i  miękkość zawieszenia. I ta legenda jest prawdziwa. Przetestowałem je na własnym siedzeniu.

mrówa w barwach Arriva RP

mrówa w barwach Arriva RP

N
AKAPITNewag – powstałe na bazie ZNTK Nowy Sącz zakłady produkcyjno-remontowe taboru kolejowego. Jeden z wiodących polskich producentów tego typu pojazdów. Zajmuje się produkcją, remontami i modernizacją elektrycznych i spalinowych –> zespołów trakcyjnych, lokomotyw spalinowych, wagonów pasażerskich oraz w zakładzie zamiejscowym w Gliwicach (obecnie w stanie likwidacji) projektowaniem i budową lokomotyw elektrycznych. Do sztandarowych wyrobów tego producenta należą: elektryczny zespół trakcyjny –> Impuls oraz lokomotywy elektryczne –> Dragon i –> Griffin. Zakład wykonał także elektryczne zespoły trakcyjne dla warszawskiej WKD oraz jeden egzemplarz tramwaju o nazwie Nevelo. Pojazd ten testowany był w MPK Kraków.

spalinowy zespół trakcyjny SA137
w barwach PR woj. pomorskiego

elektryczny zespół trakcyjny  EN100 wyprodukowany dla WKD

elektryczny zespół trakcyjny 19WE wyrodukowany dla SKM Warszawa

zmodernizowana z ST44 szerokotorowa lokomotywa ST40s w barwach PKP LHS 

N
AKAPITnurek inaczej okularnik – żargonowe, czeska czteroosiowa lokomotywa spalinowa  typu  754  wypożyczona w 2014 r. od ČD w liczbie 4 sztuk przez –> PKP IC do prowadzenia pociągów pasażerskich na niezelektryfikowanych szlakach. W założeniu lokomotywy te miały pracować w Polsce do czasu dostarczenia i wdrożenia do eksploatacji lokomotyw SU160 (–> gamoń). W praktyce, z uwagi na awaryjność tych ostatnich, pozostają w służbie do chwili obecnej. Żargonowa nazwa pochodzi od charakterystycznego czoła lokomotywy.
AKAPITW połowie listopada 2016 r. PKP IC ogłosiła przetarg na kolejną dzierżawę, tym razem 7 lokomotyw spalinowych,  które   miałyby   wejść   do   służby  z  nowym,  grudniowym  rozkładem  jazdy.  Od  ČD,  które  (zgodnie z przewidywaniami) były jedynym oferentem, wpłynęła oferta dzierżawy jedynie 5 sztuk lokomotywy 754. Postępowanie przetargowe trwa. Zważywszy, że do wejścia nowego rozkładu czasu pozostało niewiele, może być ciekawie. Jak zwykle...
AKAPITAnalogiczna sytuacja powtarza się pod koniec roku 2017. Ponownie jedynym oferentem okazały się ČD.

nurek w barwach ČD/PKP IC

O
AKAPIToblot składu przez lokomotywę – określenie żargonowe oznaczające zespół  manewrów, jaki  musi  wykonać  lokomotywa  na  stacji  w  celu  jej  przepięcia z jednego końca składu wagonów na drugi, najczęściej aby umożliwić wyjazd pociągu ze stacji w tym samym kierunku, z którego uprzednio przyjechał. Najczęściej dzieje się to na stacjach nie posiadających łącznic pomiędzy wszystkimi krzyżującymi się liniami kolejowymi. Oblot składu przez lokomotywę związany jest nierozerwalnie z pojęciem –> zmiany czoła pociągu.

O
AKAPIToptymalizacja siatki połączeń – działania przewoźników kolejowych polegające na redukcji liczby połączeń, czyli w praktyce ograniczeniu liczby pociągów lub   ich   całkowitej  likwidacji  na   danej  trasie.  Działanie   to   poprzedzone   jest   zazwyczaj   –> wygaszaniem   popytu,    którego   jednym    z   elementów jest –> rozkomunikowanie pociągów. Przyczyn zjawiska należy doszukiwać się w błędnej polityce przewoźników, sferze finansowej lub/i braków taboru. Skutkiem jest odpływ pasażerów do innych środków komunikacji.

O
AKAPIToptymalizacja kosztów – pojęcie uniwersalne w świecie współczesnego biznesu. Powstało jako odpowiedź i swego rodzaju remedium na recesję wynikłą ze światowego kryzysu finansowego. Ma zastosowanie we wszelkich branżach, także w kolejowej. Zasadniczo zwykle dotyczy większych firm, których szefowie są przekonani, że to ich pracownicy powinni im płacić za możliwość wykonywania pracy, a nie na odwrót. Opisuje zmniejszanie wydatków firmy zazwyczaj kosztem redukcji stanowisk wykonawczych i wprowadzanie oszczędności w najbardziej absurdalnych sferach choćby  jak  papier  toaletowy,  mydło,  ogrzewanie  pomieszczeń w okresie zimowym, paliwo niezbędne do działania firmy (Uwaga! Nie dotyczy samochodu Prezesa). Optymalizację kosztów poprzedza zazwyczaj audyt przeprowadzony przez firmę zewnętrzną, której rachunek często opiewa na kwotę wyższą niż same oszczędności. W innym wypadku zaoszczędzone środki wykorzystywane są np. na zakup nowych, choć nikomu nie potrzebnych urządzeń, tworzenie nowych stanowisk kierowniczych lub najczęściej wypłacane w formie nagród dla istniejącego już kierownictwa za uzyskane oszczędności.
P
AKAPITparowozownia – budynek lub zespół budynków przeznaczonych do przechowywania, obsługi i napraw parowozów wraz z zapleczem technicznym i socjalnym. Ze względu na kształt hali głównej parowozownie możemy podzielić na:
AKAPITparowozownie wachlarzowe – najczęściej spotykane, budynek w kształcie łuku z obrotnicą do przestawiania parowozów na zewnątrz budynku, zazwyczaj w geometrycznym środku jego łuku, tory rozchodzące się gwiaździście.
AKAPITparowozownie okrągłe – okrągła hala z obrotnicą wewnątrz budynku, rozwiązanie rzadko spotykane, tego typu parowozownia znajdowała się w Pile. Obecnie w stanie coraz głębszej ruiny
AKAPITparowozownie prostokątne – parowozownie z torami równoległymi wewnątrz budynku. Do przestawiania parowozów mogły służyć obrotnice, przesuwnice lub trójkąty.

nieczynna parowozownia wachlarzowa z obrotnicą w Białogardzie
P (AKTUALIZACJA 25.01.2018 r.)
AKAPITPendolino (włos. wahadełko) – elektryczny, –> zespół trakcyjny dużych prędkości z wychylnym pudłem produkowany obecnie przez konsorcjum Alstom, a wcześniej od lat 70 XX wieku Fiat Ferroviaria. Dzięki wychylaniu się pudeł wagonów pociąg jest w stanie pokonywać łuki z większą prędkością bez szkody dla komfortu podróży. Od początków produkcji powstało kilka generacji tych pojazdów. Używany w Polsce posiada oznaczenie ED250, składa się z jednego wagonu klasy 1, pięciu wagonów klasy 2 i wagonu barowego, które łącznie oferują 402 miejsca siedzące.
AKAPITW 2011 roku –> PKP IC podpisało umowę na dostawę 20 sztuk siedmioczłonowych zespołów bez wychylnego pudła na potrzeby tzw. –> "kolei dużych prędkości" w Polsce. Zważywszy na stan infrastruktury i znaczne ograniczenia prędkości maksymalnej na polskich szlakach, cudzysłów jest  tu  jak  najbardziej  zrozumiały.  Aktualnie  zdolny do  jazdy z prędkością 250 km/h skład jedynie na odcinkach o sumarycznej długości  wahającej  się  od  kilkudziesięciu  do  ok. 100 km jest w stanie rozwinąć prędkość 200 km/h. Jak to zwykle w kraju nad Wisłą, odbiór i wejście do służby zespołów nastąpiły z opóźnieniem wynikającym z problemów z uzyskaniem homologacji. Mimo że zespoły według przewoźnika noszą rangę "prestiżowych", nie ma w nich routerów internetu WiFi ani wzmacniaczy sygnału telefonii komórkowej. Nie ma i najprawdopodobniej nie będzie, mimo przeciwnych zapewnień przewoźnika składanych od grudnia 2014 roku. Nie ma również przedziałów menedżerskich (obecnych w pociągach kategorii niższej –> EIC), bo te, które miały takie przeznaczenie, okazały się zbyt ciasne. Zespoły  są  wykorzystywane  do  prowadzenia  pociągów  kategorii –> EIP. Pociągi Pendolino od momentu złożenia na nie zamówienia budzą wiele kontrowersji i emocji tak pozytywnych, jak i negatywnych zarówno u pasażerów, jak i kolejowych specjalistów.
AKAPITCiekawych moich wrażeń z jazdy tym pociągiem zapraszam na relację z podróży.

AKAPITAKTUALIZACJE:
AKAPITNa dzień 10.10.2017 r. sprawnych pozostaje 18 zespołów. Dwa na skutek wypadków zostały poważnie uszkodzone i oczekując na naprawę, stanowią podręczne kanibalistyczne magazyny części zamiennych do zespołów jeżdżących. Czy i kiedy wyjadą na tory? A kto to wie?
AKAPITW połowie stycznia 2018 roku okazało się, iż 6 z pozostałych sprawnych 18 zespołów nosi ślady poważnych uszkodzeń elementów podwozia i wózków jezdnych spowodowanych uderzeniami tłucznia z nawierzchni. Przyczyny będą badane przez wszelkie możliwe instytucje. Kto wie, może i sejmowa komisja śledcza powstanie w tym celu. Najistotniejsze jest jednak to, że w ruchu jest prawdopodobnie ok. 10 składów (dodatkowe 2 w rezerwie lub na przeglądach okresowych). W zamian za znaczną część pociągów kategorii EIP kursują zaś składy wagonowe, w tym również widziano je z lokomotywami EU/EP07. Jak długo to potrwa? A kto to wie?

Pendolino w barwach PKP IC


Pendolino w barwach PKP IC

P
AKAPITperon czołowy – peron, na który możliwy jest wjazd pociągu tylko z jednego kierunku, ponieważ tor kończy się ślepo. Ze względów logistycznych najczęściej używany do obsługi zespołów lub jednostek zdolnych do jazdy w obydwu kierunkach.  Wjazd   na  taki  peron  zazwyczaj   kończy  bieg   pociągu,  a  w   przypadku  jego   kontynuacji  wiąże  się z koniecznością –> zmiany czoła pociągu.

perony czołowe na stacji Bydgoszcz Główna

P
AKAPITperon przelotowy – peron, najczęściej spotykany na stacjach i przystankach kolejowych, wjazd pociągu na taki peron jest możliwy z obydwu kierunków podobnie jak wyjazd.

perony przelotowe na przystanku Kraków Zakliki

P
AKAPITPESA, właśc. Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz – polskie przedsiębiorstwo projektujące, produkujące i remontujące pojazdy szynowe dla transportu kolejowego i miejskiego powstałe na bazie ZNTK Bydgoszcz. Jeden z wiodących producentów tego typu taboru na polskim rynku. Zajmuje się projektowaniem, produkcją i modernizacją elektrycznych (–> Bydgostia, –>  Acatus,  –>  Elf,  –> Dart ) i spalinowych ( –> Atribo, –> Link) zespołów trakcyjnych, –> szynobusów, wagonów osobowych (–> Sundeck) i lokomotyw spalinowych (–> gamoń) i elektrycznych (–> Marathon), a także budową tramwajów. Pojazdy wyprodukowane przez Pesa Bydgoszcz są używane w 12 państwach. Obecnie (koniec roku 2017) firma boryka się z poważnymi problemami finansowymi spowodowanymi mniędzy innymi karami naliczonymi za opóźnione realizacje dostaw z kilku kontraktów, ktore z kolei były i są wynikiem przeszacowania możlwości produkcyjnych zakładu. Firma aktualnie poszukuje inwestora, choć wiąże się to z poważnym zagrożeniem wrogiego przejęcia.

Gama Marathon

Link

szynobus EN81

ED74 Bydgostia

P
AKAPITPKP IC – PKP Intercity, przewoźnik narodowy, spółka powstała w 2001 roku na bazie rozparcelowanych na wiele mniejszych spółek Polskich Kolei Państwowych. Zajmuje się przewozami pasażerskimi na trasach dalekobieżnych.W swojej ofercie ma  pociągi  pospieszne  (–>  TLK,  IC),  ekspresowe  (–> EIC) oraz  ekspresowe  premium (–> EIP). W niektórych pociągach nocnych TLK i IC prowadzone są także wagony sypialne i z miejscami do leżenia. Z uwagi na pogarszającą się dostępność tych wagonów oferta ta jest coraz skromniejsza. Wraz ze zmianą rozkładu w grudniu 2017 r. przewoźnik wprowadził pociągi nocne obsługiwane –> elektrycznymi zespołami trakcyjnymi –> Dart i –> Flirt nie posiadającymi w ogóle miejsc do leżenia. PKP IC posiada rówznież w ofercie kilka pociągów międzynarodowych –>  EC i –> EN. Mimo absolutnego monopolu na rynku dalekobieżnych przejazdów kolejowych firma od lat boryka się ze stratami finansowymi oraz sukcesywnym spadkiem ilości pasażerów, który został zahamowany dopiero wprowadzeniem pociągów obsługiwanych składami –> Pendolino. Dzięki temu samemu  monopolowi  może  sobie  pozwolić  na  wygórowane  ceny,  poza  nielicznymi  wyjątkami  fatalny  stan  taboru,  nagminne  spóźnienia  pociągów  oraz  –>  system rezerwacji  i  sprzedaży  biletów (–> DSS) oparty na rozwiązaniach technologicznych z epoki komputera ZX Spectrum. Firma boryka się od lat z brakami taboru. Największy problem stanowią wagony, których część nie nadaje się już do eksploatacji. Na skutek tego przewoźnik zmuszony  jest w okresach wzmożonego ruchu wypożyczać je od innych przewoźników, głównie od ČD, od których wypożycza także lokomotywy spalinowe (–> nurek) do obsługi linii niezelektryfikowanych. Problemem są także notoryczne braki wagonów restauracyjnych/barowych. Mimo tych wszystkich niedogodności zarząd spółki ma się dobrze.

P
AKAPITPociąg papieski – jeden z  egzemplarzy elektrycznych –> zespołów trakcyjnych typu 14WE wyprodukowanych w latach 2005-07 na bazie zespołu EN57 (–> kibel) przez nowosądeckie zakłady –> Newag. 
AKAPITOtrzymał oznaczenie EN61 i został przygotowany jako specjalny skład mający obsługiwać pielgrzymów podróżujących z Krakowa do Wadowic. Pomalowany na złoty kolor i ozdobiony papieskim emblematem był dodatkowo wyposażony w monitory do prezentacji multimedialnych i gniazda słuchawkowe do odsłuchu lektora w różnych językach (w przedziale VIP). W maju 2006 roku skład ten został poświęcony przez papieża Benedykta XVI w czasie jego pielgrzymki do Polski. W związku ze spadkiem zainteresowania połączeniem pielgrzymkowym w 2009 roku zespół został skierowany do  obsługi  normalnego ruchu pasażerskiego w małopolskich –> Przewozach Regionalnych. Od tego czasu był kilkakrotnie odstawiany i przywracany do służby. Jest często wykorzystywany do prowadzenia pociągów specjalnych.
AKAPITPozostałe wyprodukowane egzemplarze typu 14WE eksploatowane są przez SKM Warszawa (2 szt.), Koleje Śląskie (4 szt.) i Koleje Małopolskie (2 szt.) /stan na październik 2017 r./.

jako pociąg specjalny Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy 

jako pociąg Regio do Krakowa Gł. na stacji Bielsko-Biała

P
AKAPITPOLREGIO – istniejąca od stycznia 2017 roku marka handlowa przewoźnika –> Przewozy Regionalne. Co dokładnie miało na celu jej wprowadzenie, nie wie chyba nikt poza pomysłodawcami i realizatorami, którzy zapewne zainkasowali z tego tytułu z państwowej kasy sumki ze sporą ilością zer. Od samej zmiany nazwy nie poprawiła się ani siatka połączeń, ani jakość usług, ani punktualność czy komfort  pociągów.  Zmieniły  się  natomiast  barwy  składów.  Oczywiście  nie  wszystkich, a jedynie tych, które sukcesywnie trafiają na terminowe przeglądy i rewizje. Jakie jest zatem prawdopodobieństwo, że kiedykolwiek dojdzie do ujednolicenia barw taboru? Na to pytanie drogi czytelniku musisz odpowiedzieć sobie sam, wspomagając się lekturą hasła –> Przewozy Regionalne.

P 
AKAPITproteza koniecpolska – zespół inwestycji opartych na istniejących liniach kolejowych, mających na celu zapewnienie szybkiego połączenia kolejowego pomiędzy Warszawą a Wrocławiem. Proteza była tańszą alternatywą dla projektu –> Kolei Dużych Prędkości, w tym legendarnej (jak Yeti) linii "Y". Proteza stanowi odgałęzienie od –> Centralnej Magistrali Kolejowej (w Czarncy k. Włoszczowy) i prowadzi stąd linią kolejową nr 61 przez Koniecpol, Częstochowę i Lubliniec do Fosowskiego, dalej linią nr 144 do Opola, a następnie linią nr 132 przez Brzeg i Oławę do Wrocławia. Przebieg trasy protezy został w latach 2013-14 zmodernizowany, co pozwoliło na podniesienie prędkości szlakowej na wyremontowanych odcinkach do 120-140 km/h. Inwestycja ta zamknęła się w kwocie 500 mln zł. Dzięki niej czas przejazdu pomiędzy Warszawą a Wrocławiem został skrócony do 3 h 45 min, przy poprzednim 5 h 10 min (przez Poznań) i 5 h 50 min (przez Katowice). Od rozkładu z grudnia 2014 r. protezą poruszają się składy –> Pendolino prowadzące pociągi kategorii –> EIP.

P
AKAPITPrzewozy Regionalne – od stycznia 2017 r. funkcjonujące pod nazwą marki handlowej POLREGIO, przedsiębiorstwo przewozowe powstałe na bazie rozparcelowanych na wiele mniejszych spółek Polskich Kolei Państwowych. Właścicielami są obecnie Agencja Rozwoju Przemysłu i samorządy wszystkich województw. Początkowo PR zajmowały się przewozami osobowymi i międzywojewódzkimi pospiesznymi. W 2008 roku część tego ostatniego segmentu przewozów przejęły –> PKP IC. W kolejnych latach PR miały w swojej ofercie pociągi lokalne –> Regio i międzywojewódzkie pospieszne –> Interregio, a także międzynarodowe pospieszne –> RegioEkspres. Ta ostatnia kategoria w grudniu 2013 roku została przekwalifikowana na pociągi InterRegio, a ta z kolei w roku 2015 w praktyce została ograniczona do jednego stałego połączenia na linii Warszawa – Łódź. Firma od lat boryka się z problemami taborowymi.  Trzon  posiadanego  taboru  stanowią  stare  jednostki  EN57  i  pochodne  (–>  kibel). W ostatnich latach samorządy lokalne będące udziałowcami firmy zakupiły również pewną ilość nowego taboru.  PR  są  krytykowane  za  nagminne  likwidowanie  połączeń  na  mniej  uczęszczanych  trasach.  (–>  rozkomunikowanie,  –>  wygaszanie popytu, –> optymalizacja siatki połączeń). Z moich bogatych doświadczeń wynika, że pociągi Regio są dość punktualne. Choć opóźnienia się zdarzają, to jednak o wiele rzadziej niż w PKP IC i są to opóźnienia zdecydowanie mniejsze. Na bazie PR w niektórych województwach powstały tzw. koleje marszałkowskie: Koleje Śląskie, Koleje Dolnośląskie, Koleje Wielkopolskie, Koleje Małopolskie, Koleje Mazowieckie i Łódzka Kolej Aglomeracyjna.
AKAPITW połowie 2016 roku pojawiły się pierwsze informacje o planach tzw. rebrandingu, czyli zmiany wizerunku firmy. Zostały one faktycznie wprowadzone w życie w styczniu 2017 r. Nowa nazwa marki – POLREGIO jest jednak zdaniem wielu pretensjonalna, żeby nie powiedzieć prostacka. Brzmi jak nazwa jednej z miliona firemek powstałych w pierwszych latach wolności gospodarczej w latach 90 ub. stulecia. I spróbujcie ją wymówić bez łamania sobie języka. Nowe barwy pociągów według pierwszych zapowiedzi miały być zbliżone bądź tożsame z malowaniem –> tygrys. W efekcie są jednak zupełnie inne od wszystkich dotychczasowych malowań. Efekt tej decyzji jest taki, że po polskich torach poruszają się składy jednego przewoźnika w kilkunastu różnych sposobach malowań. Inne dla poszczególnych województw, z których każde ma swój "marszałkowski" wzór malowania, najczęściej, choć nie zawsze nowego taboru, do tego stare, wychodzące właśnie z mody malowanie grafitowo-czerwono-szare, "tygrysie" wprowadzone w roku 2015, nowe szaro-czerwono-pomarańczowe z roku 2017 i różne "pojedyncze przypadki" wynikające z... nie mam pojęcia czego. Zapewne z wszechobecnego bałaganu i niedowładu organizacyjnego od lat panującego nie tylko w tej państwowej spółce.

"stare" malowanie PR

malowanie "tygrys" z 2015 roku

malowanie "inwencja własna"

malowanie PolRegio z 2017 roku

P
AKAPITpush-pull (ang.) – zestawienie składu pociągu, na którego jednym z końców znajduje się lokomotywa, a na drugim wagon sterowniczy, z którego może odbywać  się  sterowanie  lokomotywą.  Skład  taki  może  jeździć  w  obydwu  kierunkach  bez  przepinania  lokomotywy   na   jego   początek   (–>  oblot składu,  –> zmiana czoła), podobnie jak w  –> zespołach trakcyjnych. Zarówno lokomotywa, jak i wagony, musza być przystosowane do pracy w tym systemie. W Polsce składy tego typu używane są przez Koleje Mazowieckie. Są to wagony Twindex Vario z lokomotywami Bombardier Traxx (ozn. EU47) oraz wagony –> Sundeck z lokomotywami Gama 111Eb. (patrz także –> Marathon)

wagon sterowniczy Twindex Vario i skład push-pull Kolei Mazowieckich

lokomotywa Bombardier Traxx na końcu składu push-pull  Kol. Mazow., z prawej wagon sterowniczy Twindex Vario

wąskotorowy, spalinowy skład push-pull austriackiej kolejki Pinzgauer Lokalbahn

wagon sterowniczy 80-73 i skład push-pull austriackich kolei ÖBB

Q

R
AKAPITRegio – nazwa handlowa kategorii pociągów osobowych przewoźnika –> Przewozy Regionalne (obecnie –> POLREGIO). Pociągi te zazwyczaj prowadzone są elektrycznymi, a na niezelektryfikowanych liniach spalinowymi –> zespołami trakcyjnymi, –> szynobusami bądź rzadziej składami wagonowymi z lokomotywami spalinowymi lub elektrycznymi. Z założenia pociągi te obejmują swym zasięgiem teren jednego województwa. W praktyce bardzo często jeżdżą w relacjach międzywojewódzkich. Prócz osobowych zdarzają się także pociągi Regio przyspieszone. Pociągi takie w przeciwieństwie do osobowych mogą nie zatrzymywać się na wszystkich stacjach. W obydwu kategoriach pociągów obowiązuje ta sama taryfa cenowa. (patrz także –> InterRegio)

R
AKAPITRegioekspres – nazwa handlowa nieistniejącej już kategorii międzynarodowych i krajowych pociągów pospiesznych przewoźnika –> Przewozy Regionalne. W komunikacji krajowej kategoria ta funkcjonowała od roku 2010, jednak w bardzo ograniczonym zakresie. W praktyce, w szczytowym momencie, w rozkładzie z lat 2012/2013 były to zaledwie 4 połączenia. W komunikacji krajowej pociągi Regioekspres jeździły w składach wagonowych, a od pociągów –> InterRegio różniła je możliwość nabycia miejscówki (wyłącznie przez internet, co było powodem wielu skarg). Kategoria Regioekspres w komunikacji krajowej została zlikwidowana w 2013 roku, a pociągi tej kategorii zostały przemianowane na InterRegio. Międzynarodowe pociągi Regioekspres funkcjonowały do roku 2015, kiedy to w marcu zlikwidowane zostało realizowane nimi połączenie Wrocław – Drezno, a we wrześniu łącznie z całkowitą likwidacją kategorii Regioekspres i InterRegio  także  połączenie  Poznań  –  Frankfurt n. Odrą. Połączenia międzynarodowe realizowane były taborem przewoźnika DB. 

R
AKAPITRegioKarnet – specjalna oferta –> POLREGIO (dawn. –> Przewozy Regionalne). Umożliwia wielokrotną liczbę przejazdów pociągami w trzech  dowolnie  wybranych  dniach w ciągu dwóch kolejnych miesięcy. Oznacza to mniej więcej tyle, że przez trzy dowolnie wybrane z sześćdziesięciu następujących po sobie dni możemy jeździć pociągami od świtu do północy.
AKAPITBilet ten występuje w dwóch rodzajach:
AKAPIT1) miniRegioKarnet w zryczałtowanej cenie 65 zł obowiązujący wyłącznie w pociągach –> Regio.
AKAPIT2) RegioKarnet w zryczałtowanej cenie 75 zł, obowiązujący w pociągach –> Regio, a także w pociągach Arriva RP (oprócz pociągów specjalnych), Kolei Dolnośląskich, Kolei Śląskich, Kolei Wielkopolskich i  Kolei Małopolskich.
AKAPITPosiadacze RegioKarnetu i miniRegioKarnetu mogą podróżować na jego podstawie na wybranych odcinkach linii kolejowych poza granicami Polski. Szczegółowe wykazy odcinków, na których honorowane są karnety, znajdują się na stronie Polregio.
UWAGA!
RegioKarnety nie są honorowane w pociągach –> InterRegio, SKM Warszawa, SKM Trójmiasto, Warszawskiej Kolei Dojazdowej, Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej oraz Kolei Mazowieckich (z wyjątkiem wspólnie obsługiwanych odcinków). Ani rzecz jasna w pociągach PKP IC.

R
AKAPITrekin –> Link

R
AKAPITrozkomunikowanie – działanie polegające na takim skorygowaniu istniejącego rozkładu jazdy pociągów, by z danego pociągu nie było już możliwości  przesiadki w rozsądnym czasie do innego pociągu lub środka komunikacji, którym podróżny mógł dotychczas kontynuować podróż ze stacji przesiadkowej. Działanie związane ściśle z –> wygaszaniem popytu i następującą po nim zazwyczaj –> optymalizacją siatki połączeń.

R
AKAPITrobogagar, inaczej transformers, batman – żargonowe, gruntownie zmodernizowana (pozostawiono jedynie ostoję i wózki jezdne starej lokomotywy) w zakładach –> Newag lokomotywa M62 (–> Gagarin), po modernizacji posiadająca  oznaczenie  311D  (normalnotorowa)  lub ST40s (szerokotorowa w PKP LHS).  Łącznie  do  tego  typu zmodernizowano  37 sztuk lokomotyw. 17 z nich prowadzi pociągi po –> Linii Hutniczej Szerokotorowej, pozostałe są w dyspozycji przewoźników prywatnych.

ST40s w barwach PKP LHS

311D w barwach DB Cargo Polska

R
AKAPITRumun – żargonowe, ciężka sześcioosiowa lokomotywa spalinowa produkowana pod oznaczeniem  060DA  w  zakładach  Electroputere  Craiova w Rumunii w latach 1959-87 na podstawie szwajcarskiej licencji. W PKP używana pod oznaczeniem ST43 w liczbie 422 egzemplarzy. Pod pewnymi względami przewyższała radziecką lokomotywę M62 (–> Gagarin) i stanowiła dla niej konkurencję, jej import zatem... ograniczono. W Polsce wykorzystywana była do prowadzenia składów towarowych, sporadycznie pasażerskich.   Obecnie    jest    stopniowo    wycofywana    z    eksploatacji. W pewnej liczbie pozostaje u prywatnych przewoźników. Żargonowa nazwa pochodzi od kraju producenta.

060DA w barwach Trakcja PRKil

ST43 w starym malowaniu PKP

S
AKAPITScharfenberga sprzęg – automatyczny system umożliwiający mechaniczno-elektryczno-pneumatyczne połączenie dwóch lub więcej pojazdów szynowych w –> trakcję wielokrotną z zapewnieniem możliwości sterowania całym zespołem z kabiny pojazdu będącego na początku takiego zestawu. Prócz zubożonych wersji nie wymaga obsługi, tzn. podpinania łączy elektrycznych czy pneumatycznych. Z racji stosunkowo niskiej wytrzymałości stosowany jest do łączenia –> szynobusów lub –> zespołów trakcyjnych. Zaryglowanie zamków sprzęgu następuje mechanicznie w sposób samoczynny, jego rozłączenie poprzez podanie sprężonego powietrza.

zespoły Flirt tuż przed połączeniem

połączone sprzęgiem zespoły Impuls

S
AKAPITsiódemka – żargonowe, uniwersalna czteroosiowa lokomotywa elektryczna produkowana w zakładach Pafawag Wrocław (typ 4E) i H.Cegielski Poznań (typ 303E) występująca w spółkach PKP pod oznaczeniem EU07, zbudowana na podstawie licencji  angielskiej  lokomotywy  AEI E  firmy  English  Electric,  występującej w PKP pod oznaczeniem EU06 (–> Anglik). Jest  to  najczęściej  spotykana  na  polskich  szlakach  lokomotywa.  Określenie  to  jest  używane  również w  stosunku do zmodernizowanych lokomotyw, które po przebudowie otrzymały oznaczenie EP07. Istnieją również wersje modernizacyjne tej lokomotywy o oznaczeniach EU07A (–> asynchron) i EP07P. Wersją rozwojową w dużej mierze opartą na konstrukcji siódemki jest lokomotywa EP08 (–> świnia). Istnieje także wersja dwuczłonowa – ET41 (–> jamnik), także oparta na konstrukcji tej lokomotywy.

EU07 w barwach PKP IC

EU07 w barwach PKP Cargo

EU07 w starych barwach PKP

EU07 w barwach Przewozów Regionalnych

S
AKAPITskomunikowanie – słowo klucz o strategicznym dla pasażera znaczeniu. Oznacza wzajemną koordynację w rozkładzie jazdy czasów przyjazdów i odjazdów pociągów ze stacji przesiadkowych w taki sposób, by pasażerowie udający się w dalszą podróż pociągiem odjeżdżającym mieli możliwość zdążyć na niego, przesiadając się z pociągu przyjeżdżającego. Idealnym jest skomunikowanie pociągów w czasie pozwalającym na spokojną przesiadkę, ale nie powodującym  zbędnego  przestoju. W polskich kolejach często niestety zdarza się zjawisko przeciwne znane pod nazwą –> rozkomunikowania.
UWAGA!
W przypadku opóźnienia naszego pociągu i wynikającej z tego możliwości utraty skomunikowania z pociągiem kolejnym, który rozkładowo powinien odjechać ze stacji po planowym przyjeździe naszego składu, możemy udać się do kierownika naszego pociągu i poprosić go o skomunkowanie, podając mu rzecz jasna, jakim pociągiem mamy zamiar kontynuować podróż. Kierownik ma wówczas obowiązek powiadomić dyspozytora na stacji przesiadkowej, a ten powinien (choć nie musi) wstrzymać odjazd kolejnego pociągu do czasu przyjazdu naszego, opóźnionego. Ten sposób działa! Korzystałem z niego już wielokrotnie. Nie zawsze jest to możliwe, zwłaszcza w przypadku dużych opóźnień bądź istnienia alternatywnych połączeń, ale przy kilku, kilkunastu minutach warto przynajmniej spróbować. Trzeba mieć tylko wykupiony bilet na całą trasę (choć zasadniczo nigdy nikt mi tego nie sprawdzał). Na skomunikowania czeka nawet Pendolino.
S
AKAPITSM03 –> kaczka

S
AKAPITSM42 –> stonka

S
AKAPITsmerf –> Atribo

S
AKAPITsputnik inaczej kant, telewizor – sześcioosiowa towarowa lokomotywa elektryczna produkcji polskiej, zbudowana w zakładach Pafawag Wrocław (typ 3E), w PKP występująca pod oznaczeniem ET21, zaprojektowana na podstawie licencji radzieckiej lokomotywy WŁ22M. Łącznie w latach 1957-71 wyprodukowano ponad 650 sztuk tej lokomotywy. Była wykorzystywana głównie w transporcie towarowym, ale z uwagi na doskonałe radzenie sobie na liniach górskich także osobowym, a nawet ekspresowym. W tej chwili u różnych przewoźników także po modernizacjach, czynnych pozostaje około 50 lokomotyw tego typu. Żargonowe określenia mają związek z pochodzeniem od radzieckiego przodka i samym kształtem lokomotywy.

ET21 w starym malowaniu PKP

3E/1 w malowaniu DB Rail Polska
S
AKAPITST43 –> Rumun

S
AKAPITST44 –> Gagarin

S
AKAPITstonka – żargonowe, spalinowa czteroosiowa lokomotywa manewrowa  typu  6D  wyprodukowana  przez  zakłady  Fablok  Chrzanów w latach 1963-92 w liczbie 1822 sztuk. Eksploatowana przez wielu przewoźników pod oznaczeniem SM42. Najpopularniejsza lokomotywa manewrowa w  Polsce.  W  ostatnich  latach  wykorzystywana  także  przez –> Przewozy Regionalne do prowadzenia pociągów pasażerskich na niezelektryfikowanych szlakach. Na podstawie jej konstrukcji zbudowane zostały lokomotywy SP42 i SU42 służące również do prowadzenia takich pociągów. Żargonowa nazwa pochodzi od charakterystycznych podwójnych skośnych pasów na czole lokomotywy.

SM42 w barwach PKP IC

SM42 w barwach Przewozów Regionalnych

S
AKAPITSundeck – rodzina piętrowych osobowych wagonów kolejowych produkowanych przez bydgoskie zakłady –> Pesa, przystosowanych do łączenia   w   składy   systemu   –>  push-pull  z  lokomotywami  serii  Pesa Gama 111Eb (–> Marathon). W skład  rodziny wchodzą wagony sterownicze (typ 316B) i wagony środkowe (typ 416B). Od stycznia 2016 r. 20 wagonów środkowych i dwa sterownicze wraz z dwiema lokomotywami 111Eb są eksploatowane przez Koleje Mazowieckie.

wagon typu 416B

górny poziom wagonu typu 416B

S
AKAPITsystem rezerwacji miejsc – system informatyczny przewoźnika tutaj kolejowego lub jego partnera umożliwiający pasażerowi zdalne (online) zakupienie biletu wraz z miejscówką/ami na określony pociąg lub relację (jeżeli konieczna jest jedna lub kilka przesiadek), z interaktywnym podglądem wyboru wolnych miejsc na schemacie wagonu najczęściej w czasie rzeczywistym, z możliwością zamówienia usług dodatkowych, a także zapłaty sumarycznej po zarezerwowaniu kilku różnych biletów (tzw. koszyk zakupów). Z powodzeniem w ten sposób kupowałem bilety na stronie norweskiego przewoźnika kolejowego NSB. Z systemem rezerwacji miejsc ściśle związane jest pojęcie tzw. dynamicznego systemu sprzedaży biletów (–> DSS). Uwaga! Powyższe nie ma zastosowania w przypadku –> PKP IC –> patrz niżej

AKAPITsystem rezerwacji miejsc PKP IC – system, którego działanie oparte jest na archaicznych skryptach uniemożliwiających internetowy zakup biletów przesiadkowych (od końca 2016 roku przewoźnik oferuje już taką możliwość, jednak nie na wszystkie połączenia i ograniczoną do jedynie jednej przesiadki). System nie daje także możliwości wyboru miejsca według podglądu wolnych miejsc lub choćby samego graficznego ich rozmieszczenia w wagonie. Skrypty te przez długi czas nie pozwalały także na  zapłatę  za  wszystkie  kupione  bilety  razem, jedną  internetową  transakcją,  co  powodowało  konieczność  płacenia  za  każdy  bilet  z  osobna. W przypadku zakupu biletów o różnych wysokościach zniżek nie było także możliwości kupienia ich jednocześnie, a co za tym idzie wyboru miejsc obok siebie (ta funkcjonalność pojawiła się w 2016 r). Kupno biletów pojedynczo nie gwarantuje możliwości wyboru takich miejsc, bo bywa, że system uparcie twierdzi, że miejsce obok naszego jest już zajęte. System nie umożliwia także wyboru miejsca dla opiekuna osoby niepełnosprawnej, a sam przydziela je  według  skomplikowanego  klucza w kolejnym lub poprzednim rzędzie foteli albo po drugiej stronie wagonu. Nigdy natomiast obok osoby niepełnosprawnej jak nakazywałaby logika i zdrowy rozsądek. Często system uważa, że w pociągu wszystkie miejsca są już zajęte, podczas gdy w rzeczywistości część miejsc, przedziałów, a w skrajnych przypadkach wagonów, jest pusta. W celu zakupu biletów przesiadkowych należy udać się do dworcowej kasy, co jednak po pierwsze bynajmniej nie gwarantuje sukcesu (–> KASA biletowa), po drugie może być niemożliwe z przyczyn obiektywnych – na sporej części  mniejszych  stacji  kasy  zostały  zlikwidowane  w  ramach   –>   optymalizacji kosztów. Internetowy zakup biletów na połączenia przesiadkowe wiąże się z koniecznością kupna oddzielnych biletów na każdy odcinek trasy za kwotę  nierzadko  dużo  wyższą,  niż zapłacilibyśmy za jeden bilet na całej trasie. Związane jest to z naliczaniem ceny każdorazowo od najniższej odległości taryfowej. Ilekroć muszę kupić bilet na pociąg PKP IC przez internet, zawsze kosztuje mnie to wiele nerwów i straconego czasu. Pomimo ciągłych zapowiedzi zmian ze strony władz spółki i pewnych drobnych usprawnień system, jak był archaiczny i niefunkcjonalny, taki jest nadal i co najgorsze nic nie zapowiada jego rychłej zmiany. Największym odtrąbionym głośno sukcesem było wprowadzenie możliwości zakupu biletu na przewóz roweru oraz psa. To faktyczny kamień milowy na tej wyboistej drodze do sukcesu.

S
AKAPITszynobus inaczej autobus szynowy – lekki wagon silnikowy lub –> zespół trakcyjny o napędzie spalinowym służący do wykonywania przewozów na liniach o niewielkich potokach pasażerskich. Szynobusami są też nazywane wagony silnikowe o napędzie elektrycznym.

Ś
AKAPITświnia inaczej ósemka – żargonowe, normalnotorowa czteroosiowa pasażerska lokomotywa elektryczna produkowana przez Pafawag Wrocław w latach 1972-76 (typ 4Ea i 102E), występująca w PKP pod oznaczeniem EP08. Lokomotywa była rozwinięciem konstrukcyjnym serii EU07. Ze względów finansowych wyprodukowano łącznie tylko 15 sztuk. Zmiany w konstrukcji miały na celu podniesienie prędkości maksymalnej i możliwość wykorzystywania lokomotyw na liniach z prędkością szlakową 140 km/h.  Aktualnie  czynnych  pozostaje 9  lokomotyw tej  serii,  2  zostały  zezłomowane, a 4 zmodernizowane do serii EU07 i EP07 (–> siódemka). Żargonowa nazwa pochodzi od jasnopomarańczowego koloru, na jaki malowane były lokomotywy wyjeżdżające z fabryki.

EP08 w barwach PKP IC

T
AKAPITTamara – żargonowe, ciążka sześcioosiowa spalinowa lokomotywa manewrowa typu TEM2 produkowana od 1967 r. w ZSRR (mi.in. Łuhanśkyj Tepłowozobudiwnyj Zawod). Dla potrzeb PKP sprowadzona w latach 1976-88 i eksploatowana pod oznaczeniem SM48. Ogółem do Polski sprowadzono 430 sztuk. Lokomotywa jest wykorzystywana do pracy manewrowej, ale także do prowadzenia składów towarowych.

SM48 w barwach PKP Cargo

TEM2 w barwach Kolpremu

T
AKAPITtekatka, inaczej tetetka lub osiołek – żargonowe, seria normalnotorowych parowozów produkowana w latach 1950-57 przez zakłady Fablok Chrzanów i Hipolit Cegielski Poznań pod oznaczeniem TKt48. Wyprodukowano niemal 300 sztuk tych lokomotyw. Z uwagi na dobre właściwości  trakcyjne  wbrew   zakładanemu   przeznaczeniu   (pierwsza litera T w oznaczeniu określa lokomotywę jako towarową) wykorzystywana była głównie do prowadzenia pociągów osobowych, najczęściej na liniach górskich i podgórskich, gdzie się bardzo dobrze spisywała. Do chwili obecnej pozostają dwa czynne muzealne egzemplarze tej lokomotywy. Poza tym jest bodaj najczęściej spotykaną na stacjach lokomotywą pomnikową. Żargonowe nazwy pochodzą od literowego oznaczenia parowozu oraz charakterystycznie uniesionych (jak ośle uszy) blach wiatrownic obejmujących komin.

czynna tekatka skansenu w Chabówce

tekatka pomnikowa w Zagórzu

T
AKAPITTLK – Twoje Linie Kolejowe (dawn. Tanie Linie Kolejowe), najniższa kategoria pociągów pośpiesznych przewoźnika –> PKP IC. Pociągi tej kategorii zestawione są wyłącznie ze składów wagonowych. Z zasady obsługuje je najstarszy i najbardziej wyeksploatowany tabor, który kupy i lokomotywy trzyma się wyłącznie siłą woli i przyzwyczajenia. Zdarza się, że pociągi tej kategorii prowadzą jedynie wagony klasy 2. Czasami są wśród nich –> zdeklasowane wagony klasy 1.  W pociągach kategorii TLK obowiązuje całkowita rezerwacja miejsc.  W  przypadku   braku  wolnych  miejsc w –> systemie rezerwacji, który bynajmniej nie musi być jednoznaczny z brakiem miejsc w pociągu, pasażer może wykupić bilet bez gwarancji miejsca siedzącego, a w przypadku braku biletu jest obowiązany bezpośrednio po wejściu do składu zgłosić ten fakt drużynie konduktorskiej (–> zakup biletu u konduktora). TLK do zmiany rozkładu w grudniu 2017 r. była jedyną w PKP IC kategorią prowadzącą pociągi nocne. W jej wyniku wprowadzono również nocne pociągi kategorii –> IC obsługiwane także –> elektrycznymi zespołami trakcyjnymi –> Dart i –> Flirt3.
AKAPIT(patrz również  –> IC, –> EIC, –> EIP)

T
AKAPITtoaleta – strategiczny punkt w każdym pociągu, zwłaszcza w wypadku odbywania dłuższej podróży. Do czego służy? Poza kwestiami oczywistymi, o których pisał nie będę, wagonowe toalety najczęściej są wykorzystywane jako palarnie. Oczywiście jest to zabronione, ale w Polsce, jeżeli czegoś nie wolno, to znaczy, że można. W czasach bardziej odległych nagminnie, a obecnie z uwagi na mniejsze obłożenie pociągów nieco rzadziej, toaleta była także wykorzystywana jako dodatkowe miejsce siedzące. Toalety w PKP kojarzą się głównie z samoczynnie opadającymi deskami sedesowymi i zasikaną podłogą. To czasy minione, gdy standardem były toalety w tzw. systemie otwartym polegającym na wypuszczaniu nieczystości rurą wprost na torowisko. Z takiej toalety nie wolno korzystać podczas postoju pociągu na stacji. Obecnie w nowych lub zmodernizowanych wagonach i –> zespołach trakcyjnych standardem powoli stają się toalety w systemie zamkniętym, wyposażonym w zbiornik na fekalia opróżniany przy okazji wykonywania czynności serwisowych. Zaletą tego rozwiązania jest możliwość skorzystania z toalety w każdej chwili. Pod jednym wszakże warunkiem. Jej zbiornik nie może być przepełniony. A bywa. I jeżeli w danym składzie (częste w nowych zespołach trakcyjnych lokalnych kolei) jest tylko jedna toaleta, a Ty Czytelniku masz przed sobą kilka godzin podróży to... masz także poważny problem.

T
AKAPITtrainspotter (ang.) inaczej railfan (ang.), MiKol – żargonowe, miłośnik kolei, osoba hobbystycznie kolekcjonująca (zapisująca) numery przejeżdżających lokomotyw, robiąca zdjęcia taboru kolejowego lub tworząca filmy o tematyce kolejowej. Entuzjasta kolejnictwa. Odmian tej choroby jest wiele, nie wszystkie zostały dotąd nazwane i usystematyzowane, wszystkie jednak mają bezpośredni związek z szeroko rozumianą koleją. Jeżeli zauważycie na dworcu kolejowym osobę  biegającą z wyrazem szaleństwa w oczach w tę i z powrotem po peronach z aparatem fotograficznym, kamerą lub choćby smartfonem, to najprawdopodobniej będzie to właśnie trainspotter.

T
AKAPITtrakcja wielokrotna lub ukrotniona – możliwość łączenia kilku (zazwyczaj do 3) –> zespołów trakcyjnych lub lokomotyw w taki sposób, że sterowanie wszystkimi jednostkami napędowymi odbywa się z pulpitu sterowniczego maszyny prowadzącej. Sterowanie tak połączonymi zespołami trakcyjnymi odbywa się zazwyczaj za pośrednictwem –> sprzęgu Scharfenberga.
AKAPITSterowanie lokomotywami w trakcji ukrotnionej odbywa się najczęściej za pomocą łączących je kabli (żargonowo warkoczy). By trakcja wielokrotna była możliwa, zespoły bądź lokomotywy muszą być do tego wzajemnie przystosowane. Najczęściej możliwe jest to w ramach jednego ich typu. Możliwe jest również połączenie do szeregowej pracy lokomotyw nieprzystosowanych do wspólnego sterowania, jednak wówczas w kabinie sterowniczej każdej z lokomotyw musi znajdować się obsługujący ją oddzielnie mechanik. Synchronizacja działań obydwu mechaników może się wówczas odbywać przy pomocy łączności radiowej.

T
AKAPITturbokibel – żargonowe, zmodernizowane elektryczne zespoły trakcyjne zbudowane na bazie zespołów EN57 i EN71 zwanych –> kiblami. W zależności od województwa lub przewoźnika, z którego pochodziły, zespoły te mają dodatkowe oznaczenia literowe. Zazwyczaj wymieniane w nich były wnętrza (w tym wygodne szerokie kanapy na często niewygodne i twarde fotele) i kabiny sterownicze. W niektórych wersjach wymieniano także silniki na asynchroniczne i modernizowano układ jezdny oraz dodawano klimatyzację. Zabudowywano także nowe toalety pracujące w układzie zamkniętym, przystosowywano wagony do przewozu rowerów oraz obsługi podróżnych na wózkach inwalidzkich. W niektórych dodawane były gniazdka elektryczne i routery WiFi. Z zewnątrz pociągi otrzymywały nowe czoła, niektóre także nowe drzwi i okna. Z uwagi rozciągnięcie w czasie oraz dużą ilość podmiotów zajmujących się tego typu przebudowami, ilość typów i wersji modernizacji jest bardzo duża. Poniżej zamieszczam tylko kilka przykładów.

EN57 modernizacja SPOT w barwach PR

EN57AL w barwach PR woj. łódzkiego

ED72A w barwach Arriva RP

EN57AKM w barwach Kolei Mazowieckich

T
AKAPITtygrys – żargonowe,  jedna z modernizacji  –>  kibla   do poziomu –> turbokibla przeprowadzona przez zakłady –> Pesa i ZNTK Mińsk Mazowiecki dla –> Przewozów Regionalnych. Nazwa pochodzi od malowania, które z czasem ma zastąpić stare, grafitowo-bordowe barwy przewoźnika.*
AKAPIT* – jak zwykle okazało się, że zapewnienia te były przedwczesne. Wraz ze zmianą marki Przewozów Regionalnych na –> Polregio składy sukcesywnie zaczynają otrzymywać zupełnie inne barwy (patrz –> Przewozy Regionalne)

wnętrze tygrysa

EN57AL tygrys w nowych barwach PR

U
AKAPITukrotniona trakcja –> trakcja wielokrotna

V

W
AKAPITważność biletu – pojęcie kluczowe dla pasażera. Jeżeli nie jest to bilet wielokrotnego przejazdu: karnetowy, sieciowy, liniowy, czasowy lub strefowy ważny przez czas ściśle określony na bilecie, to z zasady –> bilet relacyjny (tzw. „tam”, w jedną stronę) do 50 km ważny jest przez 3 godziny od odjazdu pierwszego pociągu w danej relacji. Od 51 do 100 km ważny jest 6 godzin, a powyżej 100 km do końca bieżącego dnia. Oznacza to, że możemy zrobić sobie przerwę w podróży, ale planując przesiadki, musimy zmieścić się w limicie tegoż czasu. Powyższe dotyczy pociągów regionalnych przewoźników. PKP IC poza  biletami  specjalnymi  (–> np. Bilet weekendowy)  oferuje  jedynie  bilety  na  konkretne  pociągi  odjeżdżające w konkretnym dniu o konkretnej godzinie.

W
AKAPITWeekendowy bilet  –> Bilet weekendowy

W
AKAPITwygaszanie popytu – działania włodarzy kolejowych spółek mające uzasadnić likwidację lub ograniczenie liczby połączeń kolejowych na danym odcinku. Zjawiskiem pokrewnym czy też raczej źródłowym jest zazwyczaj tzw. –> optymalizacja siatki połączeń. Przyczyny leżą przeważnie w sferze finansów lub braków taboru. Metody działania polegają na: –> rozkomunikowaniu popularnego wśród pasażerów, ale planowanego do likwidacji połączenia z innymi połączeniami, nie tylko kolejowymi, przesuwaniu godzin przyjazdów i odjazdów zaplanowanych do likwidacji pociągów na absurdalne z punktu widzenia pasażera pory (przed szczytem przewozowym lub po jego zakończeniu), obniżanie maksymalnej prędkości na danym szlaku kolejowym do 20-40 km/h powodujące wydłużenie czasu jazdy. Wszystko to powoduje odpływ pasażerów z danego połączenia i najczęściej wybór innych środków lokomocji. Pociągi zaczynają jeździć puste i "wozić powietrze", co stanowi doskonały pretekst do ich likwidacji z powodów ekonomicznych. Metoda ta jest stosowana z sukcesami o wielu lat, głównie na mniej uczęszczanych liniach, na których ze względów ekonomicznych nie opłaca się przewoźnikowi utrzymywać pociągów.

X

Y

Z
AKAPITzakup biletu u konduktora – pasażer, który z jakichś przyczyn nie przebrnął przez internetowy –> system rezerwacji, nie zdołał także kupić biletu w –> kasie, może go nabyć u konduktora w pociągu. Wyjątkiem są pociągi –> EIP spółki –> PKP IC, w których nie jest to możliwe. Aby kupić bilet na przejazd pociągiem innym niż EIP, należy zaraz po wejściu do składu udać się do konduktora lub kierownika pociągu. Powyższy wymóg nie obowiązuje w pociągach  –>  EIC  spółki  PKP  IC, w których bilet można nabyć dopiero w momencie kontroli. Zakup biletu u konduktora związany jest z dodatkową opłatą za jego "wypisanie" (bilety obecnie są faktycznie drukowane za pomocą przenośnego terminalu) w wysokości od kilku złotych u przewoźników lokalnych do 10 zł w pociągach PKP IC*. Opłata ta nie będzie doliczona, jeżeli na stacji, na której wsiadł pasażer, nie ma czynnej kasy ani automatu biletowego, w których bilet mógłby zostać kupiony. Niezależnie od warunków za zakup biletu w pociągu nie zapłaci także inwalida, w pociągach  wszystkich  przewoźników  nie  ma  on  także  obowiązku  zgłaszania  braku  biletu.  Nie  spotkałem  się z doliczaniem opłaty za kupno biletu w pociągach Kolei Małopolskich nawet ze stacji Kraków Główny, pomimo że w ich regulaminie zapis o takiej opłacie istnieje.

AKAPIT* – aby obniżyć nieco wysokość opłaty dodatkowej w przypadku wspólnej podróży kilku osób, należy poprosić o wypisanie jednego wspólnego biletu na przejazd dla wszystkich podóżujących razem. Opłata będzie wówczas doliczona za jeden bilet, a nie kilka biletów dla każdego pasażera z osobna. Niestety ten sposób nie działa już w PKP IC, gdzie opłata jest naliczana od każdej odprawionej osoby, a nie od biletu.

Z
AKAPITzastępcza komunikacja autobusowa  – "pociągi" na gumowych kołach kursujące po drogach zamiast pociągów tradycyjnych, które z jakichś przyczyn nie mogą poruszać się po torach. Wprowadzana najczęściej w wyniku zamknięć lub ograniczeń ruchu na liniach kolejowych spowodowanych ich remontami. Bywa, także wprowadzana z uwagi na nierentowność połączenia kolejowego, do czego jednak nikt nie chce się przyznać. Udręka pasażera z większym bagażem (w zka nie ma możliwości przewozu roweru!), który w wyniku jej wprowadzenia musi się nierzadko kilkakrotnie przesiadać i korzystać z ciasnego autobusu zastępczego, na pewnym odcinku trasy, lub w przypadkach skrajnych, acz nierzadkich na całej jej długości. Komfort podróży zka bywa bardzo różny, tak jak różny bywa stan autobusów wynajmowanych od prywatnych przewoźników. Są to zwykle autobusy niewyposażone w toalety, stąd dłuższa podróż może być sporym wyzwaniem fizjologicznym. Pomijam tu całkowicie aspekt informacyjny, bo często o tym, że na danym odcinku obowiązuje zka, pasażer dowiaduje się, gdy... na peronie nie zjawia się jego pociąg.

Z
AKAPITzdeklasowany wagon – wagon klasy 1 starszego typu pełniący w pociągu funkcję wagonu klasy 2. Sytuacja najczęściej spotykana w pociągach kategorii –> TLK,  głównie w okresach szczytów przewozowych, ale nie tylko. Spowodowana najczęściej dramatycznymi brakami sprawnego taboru klasy 2, a także drobnymi usterkami zdeklasowanych wagonów, których przewoźnikowi z jemu tylko znanych przyczyn nie opłaca się usuwać. Często wagony te są dołączane do składu niejako rezerwowo w przypadku prognoz zwiększonej frekwencji. To powoduje, że są wówczas poza –> systemem rezerwacji, czyli nie  sposób  kupić  na  nie  miejscówek w kasie czy przez internet. Ponieważ wizualnie z zewnątrz wyglądają jak wagony klasy 1, a dodatkowe oznaczenia klasy 2 w postaci kartek A4 naklejonych na drzwi wejściowe i korytarzowe są zazwyczaj słabo widoczne, przeważnie wagony te jadą puste. W tym samym czasie pasażerowie tłoczą się w wagonach nominalnej klasy 2. Komfort tych wagonów bywa wyższy niż wagonów nominalnej klasy 1, o ile takie występują w danym pociągu. Niemal zawsze jest natomiast wyższy od wagonów klasy 2, które w pociągach kategorii TLK są zazwyczaj wagonami przedziałowymi z ośmioma miejscami w przedziale. Zdeklasowane wagony mają tych miejsc sześć.

Z
AKAPITzespół trakcyjny – kolejowy pojazd trakcyjny, najczęściej kilkuczłonowy (spalinowy lub elektryczny) przeznaczony do transportu osób. Zespół trakcyjny składa się z wagonów silnikowych, doczepnych i sterowniczych. Cechą charakterystyczną zespołu trakcyjnego jest rozmieszczenie napędu w kilku wagonach. (tzw. napęd rozproszony). Wagony zespołu trakcyjnego są połączone ze sobą na stałe i mogą być rozłączane tylko wyjątkowo (np. w przypadku napraw). W miarę potrzeby zespoły trakcyjne mogą być łączone w większe składy pociągów pasażerskich (–> trakcja wielokrotna). [źródło: Leksykon Terminów Kolejowych]
AKAPITPrzykładami zespołów trakcyjnych elektrycznych mogą być choćby jednostki EN57 zwane żargonowo –> kiblami, –> Acatusy czy –> Impulsy.

Z
AKAPITzmiana czoła pociągu – odwrócenie kierunku jazdy pociągu na stacji, z której z jakichś powodów pociąg musi wyjechać w tym samym kierunku, z którego przyjechał. Procedura najczęściej spowodowana brakiem łącznic umożliwiających pociągom jazdę "po prostej", bez zatrzymywania się na wymuszającej zmianę czoła stacji. Przykład: na trasie z Krakowa Głównego do Zakopanego pociąg do niedawna zmienić czoło musiał trzykrotnie.W Krakowie Płaszowie, Suchej Beskidzkiej oraz Chabówce/Rabce. O ile procedura ta jest stosunkowo mało skomplikowana w  przypadku  –>  zespołów trakcyjnych , –> szynobusów lub  wagonowych  składów  –>  push-pull, w których maszynista/mechanik musi jedynie* przejść do kabiny lub wagonu sterowniczego na drugim końcu składu, o tyle w przypadku tradycyjnych składów wagonowych wiąże się najczęściej z koniecznością przepięcia lokomotywy na przeciwny koniec składu. To z kolei wymaga manewrowania nią wzdłuż całej stacji i powoduje znaczne straty czasu  (patrz –> oblot składu). Manewry te nie są konieczne jedynie w przypadku zmiany lokomotywy na inną, już oczekującą na podpięcie.

AKAPIT* – w rzeczywistości sprawa nie jest tak prosta, jak mogłaby się pozornie wydawać. Maszynista zespołu trakcyjnego każdorazowo po zmianie czoła, a przed ruszeniem składu musi wykonać próbę hamulca. Nawet w nowych jednostkach, w których prawidłowe działanie systemów jest sygnalizowane za pośrednictwem ekranu panelu kontrolnego w kabinie sterowniczej, musi tego dokonać wspólnie z kierownikiem pociągu, który stojąc na peronie na przeciwległym końcu składu, obserwować ma działanie układu hamulcowego. O ile jednak w starszych jednostkach widoczne są zaciskające się na obręczy koła okładziny hamulcowe, o tyle w jednostkach nowych, wyposażonych w hamulce tarczowe nie jest to możliwe. Kierownik obserwuje zatem jedynie zewnętrzne wskaźniki, które są wyłącznie powtórzeniem wskazań wyświetlonych na panelu kontrolnym w kabinie. Tak oto durny przepis wymyślony przez jeszcze bardziej durnego pierdzistołka pod pozorem dbania o bezpieczeństwo podróżnych zmusza załogę pociągu do wykonywania kompletnie bezsensownych czynności powodujących jedynie stratę czasu i utrwalających w nich poczucie fikcji.

Ż
AKAPITżelazko – żargonowe, spalinowy dwuczłonowy –> zespół trakcyjny SA108 (typ 215M) nazywany także podwójnym żelazkiem lub –> szynobus SA105 (typy 213M/a/) wyprodukowany w ZNTK Poznań pod nazwą handlową Regio Tramp. Łącznie wyprodukowano 7 egzemplarzy jedno- i 10 dwuczłonowych. Jednostki te są użytkowane przez Koleje Wielkopolskie oraz –> Przewozy Regionalne. Żargonowa nazwa pochodzi od charakterystycznego, ściętego czoła pojazdu.

SA105 w barwach woj. lubuskiego

SA108 w barwach Przew. Regionalnych








Aby wyjść z leksykonu, użyj przycisku "wstecz" w swojej przeglądace